Δύο αντιπολεμικά κείμενα του Ερρίκο Μαλατέστα με αφορμή τον Ελληνο-Τουρκικό πόλεμο του 1897 – ΑΝΩ ΘΡΩΣΚΩ

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο πόλεμος έχει ξεσπάσει.[1] Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι οποίες, όπως φαίνεται, είχαν βαλθεί να τον ξορκίσουν και για να το πετύχουν αυτό είχαν καταπατήσει κάθε έννοια ανθρωπιάς, αφήνοντας διακόσιες χιλιάδες αρμενικούς λαιμούς να κόβονται ατιμώρητα εδώ και τους Κρητικούς αντάρτες να πυροβολούνται εκεί προς όφελος του “μεγάλου δολοφόνου” της Κωνσταντινούπολης, αποδείχθηκαν ανίκανες να αποτρέψουν τη σύγκρουση – όπως ανίκανες θα είναι και να την αποκαταστήσουν και να βρουν μια λύση στο ανατολικό ζήτημα που να ικανοποιεί τους λαούς και να εγγυάται την ειρήνη.

Ίσως αυτοί οι μεγάλοι ειρηνοποιοί να αποδειχθούν ανίκανοι να κάνουν κάτι περισσότερο από το να τσακώνονται μεταξύ τους, πλημμυρίζοντας την Ευρώπη με αγανάκτηση και πένθος. Εδώ έχουμε πολιτική χρεοκοπία, αμέσως μετά την οικονομική χρεοκοπία του αστικού συστήματος.

Και μετά από αυτό οι αστοί θα εξακολουθούν να ισχυρίζονται ότι είναι η πεφωτισμένη τάξη και ότι έχουν το δικαίωμα να ηγούνται της κοινωνίας! Έχουν οργανώσει ένα τεράστιο σύστημα παραγωγής και εμπορίου και ηγούνται μιας κατάστασης πραγμάτων στην οποία η πείνα έχει γίνει ενδημική και όπου οι μηχανές, τα μέσα παραγωγής, υποδουλώνουν και σκοτώνουν τον παραγωγό! Έχουν οργανώσει ένα περίπλοκο πολιτικό σύστημα που έπρεπε να εγγυάται την ειρήνη, αν όχι την ελευθερία, και αναγκάζονται, λόγω του φόβου τους για τον πόλεμο, να σπαταλήσουν το μεγαλύτερο μέρος του εθνικού πλούτου σε εξοπλισμούς, για να καταλήξουν σε έναν καταστροφικό πόλεμο, ο οποίος θα αφήσει στο πέρασμά του τις ίδιες αβεβαιότητες και κινδύνους όπως και πριν! Αλλά θα συνεχίσουν να το κάνουν εντούτοις, με ήσυχη τη συνείδηση, απολαμβάνοντας τον ιδρώτα και το αίμα του λαού… μέχρις ότου ο λαός να διορθώσει το πρόβλημα.

Εν τω μεταξύ, ανθρώπινο αίμα χύνεται στη Θεσσαλία και την Ήπειρο σε έναν άγριο αγώνα στον οποίο ο τυφλός θρησκευτικός και πολιτικός φανατισμός της μιας πλευράς ανταγωνίζεται τον εξίσου τυφλό πατριωτικό φανατισμό της άλλης.

Ποια είναι τα πιθανά αποτελέσματα αυτού του ανταγωνισμού;

Σε ό,τι έχει απομείνει από την τουρκική αυτοκρατορία, οι λύσεις που βασίζονται στο ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα είναι λιγότερο αποδεκτές από ό,τι αλλού. Η αρχή της εθνικότητας δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση για το σχηματισμό εδαφικών κρατών, δεδομένου ότι οι πιο διαφορετικές εθνικότητες εκεί πέρα συνυπάρχουν στα ίδια εδάφη. Η μόνη λύση που δεν θα κατέληγε σε μια μόνιμη κατάσταση βίας και καταπίεσης θα ήταν αυτή που θα βασιζόταν στην ευρύτερη δυνατή ελευθερία για κάθε εθνική και θρησκευτική ομάδα. Εκεί, η αναρχική οργάνωση, δηλαδή η οργάνωση από τα κάτω μέσω της ελεύθερης ομοσπονδίας, δεν θα αποτελούσε μόνο ένα ιδανικό μιας ανώτερης κοινωνικής ζωής, αλλά και μια πιεστική αναγκαιότητα που επιβάλλεται από τις περιστάσεις. Μπορούμε όμως να είμαστε σίγουροι ότι αυτή είναι μια λύση που καμία από τις δυνάμεις από τις οποίες εξαρτάται η πορεία των πραγμάτων δεν θα ήταν πρόθυμη ούτε καν να συζητήσει.

Και αφού η πραγματική ελευθερία είναι εκτός συζήτησης, ειλικρινά, δεν είμαστε βέβαιοι για το τι να ευχηθούμε. Από την ειρήνη ή τον πόλεμο στην Ευρώπη, από την παράταση της ζωής της τουρκικής αυτοκρατορίας ή από τη διάλυσή της, από την επέκταση της ρωσικής αυτοκρατορίας ή από την παρακμή της, μπορεί να προκύψουν περιστάσεις και γεγονότα που εξυπηρετούν ή δεν εξυπηρετούν την υπόθεση του προλεταριάτου και που δεν μπορούμε ούτε να προβλέψουμε ούτε να κατευθύνουμε.

Το γεγονός είναι ότι ολόκληρη η πολιτική σήμερα κυριαρχείται από δυναστικές και ταξικές σκοπιμότητες, και έτσι τα πάντα αποβαίνουν εις βάρος του προλεταριάτου: το καλό δεν μπορεί να έρθει παρά μόνο από κάποια ακούσια και τυχαία σύμπτωση συνθηκών ή από τη συνειδητή αντίσταση του ίδιου του προλεταριάτου.

Το μόνο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε, το μόνο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να αφυπνίσουμε τη συνείδηση του προλεταριάτου και να κάνουμε το παν για να φροντίσουμε ώστε να είναι έτοιμο να επωφεληθεί από τα γεγονότα, όποια κι αν είναι αυτά.

[1] Παρόλο που οι μάχες είχαν ήδη ξεσπάσει, η επίσημη κήρυξη του πολέμου δεν αναγγέλθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι τις 18 Απριλίου 1897. (Σημείωση του Turcato)

Αντλήθηκε από το “The Complete Works of Errico Malatesta,” Vol. III – Ed. Davide Turcato
Μεταφράστηκε από τον Paul Sharkey από το “La guerra”, L’Agitatore Socialista Anarchico (25 Απριλίου 1897), μονό τεύχος, σε αντικατάσταση του αρ. 7 της L’Agitazione.

Ο ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΚΑΙ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ

Για άλλη μια φορά η απειλή ενός γενικευμένου πολέμου πλανάται πάνω από την Ευρώπη. Ενώ οι διπλωμάτες καυχιόντουσαν ότι είχαν επιτυχώς τοπικοποιήσει την ελληνοτουρκική σύγκρουση και ότι τώρα η ειρήνη θα έπρεπε να είναι στην ημερήσια διάταξη, οι φυσικές και προβλέψιμες αξιώσεις της νικήτριας Τουρκίας εξακολουθούν να εκμεταλλεύονται τις ανεπαρκώς συγκαλυμμένες αντιπαλότητες μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων και να προκαλούν την μεγαλύτερη ίσως απειλή πολέμου που έχουμε γνωρίσει τα τελευταία χρόνια.

Ο πόλεμος μεταξύ των πολιτισμένων λαών της Ευρώπης θα ήταν μια τεράστια καταστροφή: μια καταστροφή όχι μόνο από την άποψη των ζωών που χάνονται και των ερειπίων που συσσωρεύονται, αλλά ακόμη περισσότερο από την άποψη των δηλητηριωδών παθών που προκαλεί, της πατριωτικής υπερηφάνειας που τρέφει και της μακροχρόνιας κληρονομιάς μίσους και εχθρότητας που αφήνει στο πέρασμά του.

Είναι αλήθεια ότι ο πόλεμος, κλονίζοντας τη δομή του κράτους και, στην ηττημένη χώρα, καταστρέφοντας το κύρος του στρατού και της κυβέρνησης, μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να αποτελέσει την κατάλληλη αφορμή για ριζοσπαστικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές – και, αν προκύψουν τέτοιες συνθήκες, ελπίζουμε ότι το προλεταριάτο και τα προοδευτικά κόμματα των διαφόρων χωρών θα επωφεληθούν από αυτές.

Αλλά είναι πάνω απ’ όλα αλήθεια ότι το πατριωτικό συναίσθημα, με τη χειρότερη έννοια της λέξης, και τα αιμοδιψή ένστικτα απέχουν πολύ από το να εξαντληθούν και ότι επιστρέφουν με νέο σθένος κάθε φορά που το κανόνι βρυχάται και το αίμα κυλά.

Στην Ιταλία, στον απόηχο του Αμπά Γκαρίμα,∗ είχαμε πράγματι μια έκρηξη λαϊκής απέχθειας και μια ευρεία κραυγή για ειρήνη, αλλά αυτό συνέβη επειδή οι Ιταλοί στρατιώτες υπέστησαν ντροπιαστική συντριβή και, εκτός αυτού, ο νικητής εχθρός ήταν πολύ μακριά και δεν ήταν σε θέση να αποτελέσει απειλή για το έδαφος της πατρίδας. Αν, αντίθετα, η νίκη είχε πάει στα ιταλικά όπλα, ολόκληρη η Ιταλία θα είχε κατακλυστεί από την απόλαυση και τον ενθουσιασμό για τον πόλεμο. Ας θυμηθούμε τον λυρισμό όλων των κομμάτων, εκτός από τους σοσιαλιστές, όταν η Αφρική φαινόταν να υπόσχεται δόξα και πλούτο- και ας θυμηθούμε τον ενθουσιασμό του λαού όταν, πριν από την τελική και μη αναστρέψιμη ήττα, κάθε αψιμαχία, όσο ασήμαντη κι αν ήταν, αναφερόταν ως ένδοξη νίκη. Όσο βίαιος, ανίκανος και ανήθικος κι αν ήταν, ο Κρίσπι μπόρεσε να γίνει ο κυρίαρχος της Ιταλίας και, ίσως, αν δεν ήταν οι Αβησσυνοί, θα ήταν ακόμα, απλώς και μόνο επειδή είχε χαϊδέψει με επιτυχία την υπερηφάνεια των Ιταλών με τη “μεγάλη πολιτική” του.

Και η Ιταλία είναι, όσον αφορά τις λαϊκές της μάζες, ίσως ο λιγότερο πατριωτικός λαός στον Κόσμο!

Έτσι, μια κοινωνική επανάσταση που οργανώνεται σε περίοδο πολέμου ή υπό την παρουσία ξένου εισβολέα είναι πάντοτε πολύ δύσκολη και, ακόμη και αν πραγματοποιηθεί, εύκολα εκφυλίζεται σε πολιτική και εθνικιστική αναταραχή.

Ο πόλεμος είναι μια απειλή που κρέμεται πάντα πάνω από το κεφάλι του ευρωπαϊκού προλεταριάτου, μια απειλή για την πρόοδο, μια απειλή για τις καλύτερες ελπίδες μας.

Μπορεί να ξεσπάσει τώρα για το Ανατολικό Ζήτημα ή αργότερα για κάποιο άλλο ζήτημα, αλλά είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα προς το οποίο βαδίζουν τα κράτη της Ευρώπης και μέσω του οποίου θα αναζητήσουν λύση στις αξεδιάλυτες πολιτικές και οικονομικές διαφορές στις οποίες εμπλέκονται όλο και περισσότερο. Είναι αλήθεια ότι οι ίδιες οι κυβερνήσεις τον φοβούνται επειδή τα αποτελέσματά του είναι απρόβλεπτα και κυρίως λόγω των εσωτερικών συνεπειών που μπορεί να έχει στα διάφορα κράτη, αλλά οδηγούνται σε αυτόν από αναγκαιότητα. Και εκτός αυτού, ο πόλεμος εξακολουθεί να είναι το τελευταίο, το απόλυτο όπλο στο οπλοστάσιο των κρατών για να αποσπάσουν την προσοχή του λαού από τα κοινωνικά ζητήματα και να σταματήσουν εγκαίρως την απειλητική αυτοοργάνωση του προλεταριάτου.

Μόνο η σταθερή αποφασιστικότητα των προλετάριων να αρνηθούν να πολεμήσουν μεταξύ τους για τη μεγέθυνση της δόξας των αφεντικών τους μπορεί και πρέπει να αποτρέψει τον πόλεμο και να στείλει αυτό το απομεινάρι της βαρβαρότητας μια για πάντα στις θλιβερές αναμνήσεις του παρελθόντος.

Είναι σχεδόν κοινότυπο να δηλώνουμε ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να διεξαχθεί αν ο λαός είναι εναντίον του, αλλά ολόκληρη η προπαγάνδα μας αποτελείται από αυτό το είδος της κοινοτυπίας: πείθοντας τους ανθρώπους ότι μπορούν να έχουν αυτό που θέλουν, αρκεί να μάθουν πώς να το θέλουν συνειδητά και ανυποχώρητα.

Ο λαός είναι αυτός που διεξάγει τον πόλεμο, διότι είναι αυτός που προμηθεύει τους στρατιώτες, ο λαός που βρίσκεται στις γραμμές μεταφοράς και ανεφοδιασμού. Αν, με την απλή φημολογία του πολέμου, οι στρατιώτες αρνούνταν να πορευτούν- ή αν οι εργάτες στα ναυπηγεία και τα εργοστάσια όπλων απεργούσαν- ή αν οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους αρνούνταν να βοηθήσουν στη μεταφορά στρατευμάτων, υλικών και τροφίμων στα θέατρα του πολέμου- ή αν οι ανθρακωρύχοι σταματούσαν την εξόρυξη και οι μεταφορείς σταματούσαν να μεταφέρουν τον άνθρακα που χρησιμοποιείται για τους σιδηροδρόμους, το ναυτικό και τα στρατιωτικά εργαστήρια, δεν θα υπήρχε πλέον η δυνατότητα πολέμων.

Πριν από χρόνια, η αντιμιλιταριστική προπαγάνδα μέσα στο λαό ήταν πιο έντονη από ό,τι σήμερα. Το 1870, υπήρχαν διεθνείς διαδηλώσεις αλληλεγγύης που διοργανώθηκαν από Γερμανούς και Γάλλους εργάτες, κάτι που ίσως να μην συμβαίνει σήμερα. Και εκεί, η επιρροή του κοινοβουλευτισμού στο εσωτερικό του σοσιαλισμού είχε την επιζήμια επίδρασή της.

Στο σοσιαλιστικό συνέδριο των Βρυξελλών το 1891, ο Ολλανδός Ντομέλα Νιουβενχούις πρότεινε να περιληφθεί η στρατιωτική απεργία στο σοσιαλιστικό πρόγραμμα: δηλαδή, σε περίπτωση πολέμου, να αρνηθούν να υπηρετήσουν. Αλλά ηττήθηκε από τους δημοκρατικούς σοσιαλιστές και γελοιοποιήθηκε σε κάθε σοσιαλιστικό φύλλο, μικρό και μεγάλο, υπακούοντας στο λόγο που έβγαινε από το Βερολίνο.

Στο Συνέδριο του Λονδίνου το 1896, προκειμένου να αντιταχθούν στον πόλεμο, οι Αλλεμανιστές [1] επαναστάτες σοσιαλιστές και οι αναρχικοί πρότειναν μια γενική απεργία κάθε οργανωμένου επαγγέλματος του οποίου η εργασία είναι απαραίτητη για τον στρατό που θα διεξάγει τον πόλεμο, αλλά δεν μπόρεσαν να πείσουν τους σοσιαλδημοκράτες να τους κάνουν έστω την ευγενική τιμή να συζητήσουν το θέμα.

“Ουτοπίες!” ακούστηκε η περιφρονητική κραυγή από τους πρακτικούς ανθρώπους του κοινοβουλευτικού σοσιαλισμού- και ουτοπίες θα παραμείνουν πράγματι μέχρι ο λαός να αποκτήσει έναν σημαντικό βαθμό συνείδησης και οργάνωσης. Αλλά μέχρι ο λαός να πει όχι, τα πάντα, ακόμα και η πιο ανόδυνη μεταρρύθμιση, είναι ουτοπίες- και αργά ή γρήγορα πρέπει να αρχίσουμε να υποστηρίζουμε και να διαδίδουμε αυτές τις ουτοπίες, αν θέλουμε να εισχωρήσουν στη λαϊκή συνείδηση και να γίνουν πρακτικές δυνατότητες και ζωντανές αλήθειες!

Ή μήπως περιμένουν, πριν αντιταχθούν στη διεθνή σφαγή, μέχρι να αποκτήσουν μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία που θα στερήσει από το υπουργείο τις πιστώσεις που χρειάζεται; Είναι αυτό ουτοπία ή χίμαιρα;

Αλλά ακόμη και τώρα σε όλη την Ευρώπη υπάρχουν σημάδια που προμηνύουν καλύτερες μέρες.

Στην Αγγλία, το Βέλγιο, τη Γαλλία και τη Γερμανία, οι ανθρακωρύχοι συσφίγγουν όλο και περισσότερο τους δεσμούς της διεθνούς αλληλεγγύης- στις ίδιες αυτές χώρες, η νέα “Διεθνής Ομοσπονδία Εργαζομένων στα Πλοία, στις Αποβάθρες και στα Ποτάμια” -η οποία έδωσε με εξαιρετικό τρόπο την πρώτη της οικονομική μάχη στην πρόσφατη απεργία στις αποβάθρες του Αμβούργου- κερδίζει σε δύναμη και σημασία [2].

Στη Γαλλία, οι σιδηροδρομικοί αποτελούν μια πανίσχυρη οργάνωση, η οποία δεν κρύβει τις επαναστατικές της τάσεις και έχει ήδη καταφέρει, με την απειλή της απεργίας, να αναγκάσει την κυβέρνηση να αποσύρει ένα νομοσχέδιο που αποσκοπούσε στο να αφαιρέσει τα δικαιώματα του συνδικαλισμού και της απεργίας από τους εργαζόμενους στους σιδηροδρόμους (οι οποίοι στη Γαλλία ανήκουν σχεδόν εξ ολοκλήρου στο κράτος).

Αυτός είναι ο σωστός τρόπος, ο μόνος τρόπος για να καταστούν οι πόλεμοι αδύνατοι: με την καλύτερη οργάνωση του προλεταριάτου και την επέκτασή της σε κάθε χώρα.

Εν τω μεταξύ, με κάθε εκδήλωση πατριωτικής έξαρσης, ας φωνάξουμε με μια φωνή: Ζήτω η αδελφοσύνη μεταξύ των λαών, ζήτω η Εργατική Διεθνής.

∗ Αναφέρεται στον Α’ Ιταλο-Αβυσσηνιακό πόλεμο του 1895-1896 τον οποίο κύρηξε το ιταλικό κράτος με στόχο την αποικιοποίηση της Αβυσσινίας (σημερινή Αιθιοπία).

[1] Οι Αλεμανιστές, που πήραν το όνομά τους από τον ηγέτη τους Ζαν Αλεμάν, ήταν ένας παρακλάδι των Γάλλων σοσιαλιστών. Το 1890, αποσχίστηκαν από τους Ποσιμπιλιστές, τους οπαδούς του Πωλ Μπρους, για να σχηματίσουν ένα δικό τους κόμμα. Οι δύο παρατάξεις ήταν εξίσου αντίθετες με τη μαρξιστική ορθοδοξία των Γκεζντιστών, η οποία υπέτασσε τον εργατικό αγώνα στον πολιτικό αγώνα. Ωστόσο, ενώ οι Ποσιμπιλιστές έδιναν προτεραιότητα στα συνδικαλιστικά κεκτημένα στο πλαίσιο του καπιταλισμού, οι Αλλεμανιστές έβλεπαν τα συνδικάτα και τη γενική απεργία ως ισχυρά μέσα επαναστατικής δράσης.

[2] Η Ομοσπονδία, της οποίας προήδρευε ο Βρετανός φίλος του Μαλατέστα, Τομ Μαν, προώθησε την οργάνωση των λιμενεργατών σε διεθνή βάση. Οι λιμενεργάτες του Αμβούργου πραγματοποίησαν μια μεγάλη απεργία που διήρκεσε έντεκα εβδομάδες, από το Νοέμβριο του 1896 έως το Φεβρουάριο του 1897.

Αντλήθηκε από το “The Complete Works of Errico Malatesta,” Vol. III – Επιμ. Davide Turcato

Μεταφράστηκε από τον Paul Sharkey από το “La guerra europea e l’organizzazione internazionale dei lavoratori”, L’Agitazione (Ancona) 1, αρ. 10 (15 Μαΐου 1897).