Τι θα σημαίνει και τι θα επιτύχει η κατάργηση της ιεραρχίας;
Η δημιουργία μιας νέας κοινωνίας βασισμένης σε ελευθεριακές οργανώσεις θα έχει ανυπολόγιστη επίδραση στην καθημερινή ζωή. Η χειραφέτηση εκατομμυρίων ανθρώπων θα μεταμορφώσει την κοινωνία με τρόπους που τώρα μόνο να εικάσουμε μπορούμε.
Ωστόσο, πολλοί θεωρούν αυτές τις μορφές οργάνωσης μη βιώσιμες και καταδικασμένες σε αποτυχία. Σε εκείνους που λένε ότι τέτοιες συνομοσπονδιακές, μη εξουσιαστικές οργανώσεις θα παρήγαγαν σύγχυση και διαφωνία, οι αναρχικοί αντιτείνουν ότι η κρατικιστική, συγκεντρωτική και ιεραρχική μορφή οργάνωσης παράγει αδιαφορία αντί για συμμετοχή, αναλγησία αντί για αλληλεγγύη, ομοιομορφία αντί για ενότητα και προνομιούχες ελίτ αντί για ισότητα. Το πιο σημαντικό είναι ότι τέτοιες οργανώσεις καταστρέφουν την ατομική πρωτοβουλία και συνθλίβουν την ανεξάρτητη δράση και την κριτική σκέψη. (Για περισσότερα σχετικά με την ιεραρχία, δείτε την ενότητα Β.1 – “Γιατί οι αναρχικοί είναι κατά της εξουσίας και της ιεραρχίας;“).
Το ότι η ελευθεριακή οργάνωση μπορεί να λειτουργήσει και ότι βασίζεται στην ελευθερία (και την προωθεί) αποδείχθηκε από το ισπανικό αναρχικό κίνημα. Ο Fenner Brockway, γραμματέας του Βρετανικού Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος, όταν επισκέφθηκε τη Βαρκελώνη κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1936, σημείωσε ότι «η μεγάλη αλληλεγγύη που υπήρχε μεταξύ των αναρχικών οφειλόταν στο ότι κάθε άτομο βασιζόταν στις δικές του δυνάμεις και όχι στην καθοδήγηση από άλλους… Οι οργανώσεις, για να είναι λειτουργικές, πρέπει να αποτελούνται από ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους – όχι από μια μάζα, αλλά από ελεύθερα άτομα» [παρατίθεται από τον Ρούντολφ Ρόκερ, Anarcho-syndicalism, σ. 671].
Όπως ήδη έχει αναφερθεί επαρκώς, οι ιεραρχικές, συγκεντρωτικές δομές περιορίζουν την ελευθερία. Όπως σημείωσε ο Προυντόν: «το συγκεντρωτικό σύστημα είναι πολύ καλό όσον αφορά το μέγεθος, την απλότητα και την δομή: του λείπει μόνο ένα πράγμα – το άτομο σε ένα τέτοιο σύστημα δεν ανήκει πλέον στον εαυτό του, δεν μπορεί να αισθανθεί την αξία του, τη ζωή του, και δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψη». [παρατίθεται από τον Martin Buber, Paths in Utopia, σ. 33].
Τα αποτελέσματα της ιεραρχίας είναι ορατά παντού γύρω μας. Δεν λειτουργεί. Η ιεραρχία και η εξουσία υπάρχουν παντού, στο χώρο εργασίας, στο σπίτι, στο δρόμο. Όπως το θέτει ο Μπομπ Μπλακ, «αν περνάς το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινής σου ζωής εκτελώντας εντολές ή φιλώντας κώλους, αν συνηθίσεις την ιεραρχία, θα γίνεις παθητικός/επιθετικός, σαδιστής/μαζοχιστής, δουλικός και αποβλακωμένος, και θα κουβαλάς αυτό το φορτίο σε κάθε πτυχή της εξισορρόπησης της ζωής σου». [The Libertarian as Conservative,” The Abolition of Work and other essays, σελ. 147-8]
Αυτό σημαίνει ότι το τέλος της ιεραρχίας θα σημάνει μια τεράστια μεταμόρφωση στην καθημερινή ζωή. Θα επιφέρει τη δημιουργία οργανώσεων με επίκεντρο τον άνθρωπο, στο πλαίσιο των οποίων όλοι θα μπορούν να ασκούν και άρα να αναπτύσσουν στο έπακρο τις ικανότητές τους. Με την εμπλοκή τους και τη συμμετοχή τους στις αποφάσεις που επηρεάζουν τους ίδιους, τον εργασιακό τους χώρο, την κοινότητά τους και την κοινωνία, μπορούν να εξασφαλίσουν την πλήρη ανάπτυξη των ατομικών τους ικανοτήτων.
Με την ελεύθερη συμμετοχή όλων στην κοινωνική ζωή, θα βλέπαμε γρήγορα το τέλος της ανισότητας και της αδικίας. Αντί οι άνθρωποι να επιβιώνουν και να χρησιμοποιούνται για να αυξήσουν τον πλούτο και τη δύναμη των λίγων, όπως συμβαίνει στον καπιταλισμό, το τέλος της ιεραρχίας θα επέφερε (κατά τον Κροπότκιν) «την ευημερία όλων» και είναι «καιρός οι εργάτες να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην κοινή κληρονομιά και αυτή να περιέλθει στην κατοχή τους». [The Conquest of Bread, σελ. 35 και σελ. 44] Διότι μόνο η κατάληψη των μέσων διαβίωσης (εργασιακοί χώροι, στέγαση, γη κ.λπ.) μπορεί να εξασφαλίσει «την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, διότι η ελευθερία και η δικαιοσύνη δεν είναι δεδομένες, αλλά απορρέουν από την οικονομική ανεξαρτησία. Πηγάζουν από το γεγονός ότι το άτομο είναι σε θέση να ζει χωρίς να εξαρτάται από έναν αφέντη και να απολαμβάνει… το προϊόν του μόχθου του». [Ricardo Flores Magon, Land and Liberty, σ. 62] Επομένως, η ελευθερία απαιτεί την κατάργηση των καπιταλιστικών δικαιωμάτων ατομικής ιδιοκτησίας υπέρ των «δικαιωμάτων χρήσης». (βλ. ενότητα Β.3 για περισσότερες λεπτομέρειες). Κατά ειρωνικό τρόπο, «η κατάργηση της ιδιοκτησίας θα απελευθερώσει τους ανθρώπους από την έλλειψη στέγης και την ανέχεια». [Max Baginski, “Without Government,” Anarchy! An Anthology of Emma Goldman’s Mother Earth, σ. 11]. Έτσι, ο αναρχισμός υπόσχεται «και τα δύο προαπαιτούμενα της ευτυχίας: την ελευθερία και την ευημερία». Στην αναρχία, «η ανθρωπότητα θα ζει με ελευθερία και άνεση». [Benjamin Tucker, Why I am an Anarchist, σ. 135 και σ. 136]
Μόνο η αυτοδιάθεση και η ελεύθερη συμφωνία σε κάθε επίπεδο της κοινωνίας μπορούν να αναπτύξουν την υπευθυνότητα, την πρωτοβουλία, τη νοημοσύνη και την αλληλεγγύη των ατόμων και της κοινωνίας στο σύνολό της. Μόνο η αναρχική οργάνωση επιτρέπει την εξασφάλιση και την αξιοποίηση του τεράστιου ταλέντου που υπάρχει μέσα στην ανθρωπότητα, εμπλουτίζοντας την κοινωνία με την ίδια ακριβώς διαδικασία εμπλουτισμού και ανάπτυξης του ατόμου. Μόνο με τη συμμετοχή όλων στη διαδικασία διαβούλευσης, σχεδιασμού, συνδιαμόρφωσης και υλοποίησης των αποφάσεων που τους αφορούν μπορεί να ανθίσει η ελευθερία και να αναπτυχθεί και να διαφυλαχθεί πλήρως η ατομικότητα. Η αναρχία θα απελευθερώσει τη δημιουργικότητα και το ταλέντο του συνόλου των ανθρώπων που έχουν υποδουλωθεί από την ιεραρχία.
Η αναρχία θα είναι επωφελής ακόμη και για εκείνους που λέγεται ότι επωφελούνται από τον καπιταλισμό και τις σχέσεις εξουσίας του. Οι αναρχικοί «υποστηρίζουν ότι τόσο οι κυβερνώντες όσο και οι κυβερνώμενοι διαφθείρονται από την εξουσία˙ τόσο οι εκμεταλλευτές όσο και οι εκμεταλλευόμενοι διαφθείρονται από την εκμετάλλευση». [Peter Kropotkin, Act for Yourselves, σελ. 83]
Αυτό συμβαίνει επειδή «σε κάθε ιεραρχική σχέση ο εξουσιαστής όπως και ο εξουσιαζόμενος πληρώνει τις οφειλές του. Το τίμημα που καταβάλλεται για τη “δόξα της ηγεσίας” είναι πράγματι βαρύ. Κάθε τύραννος δυσανασχετεί με τα καθήκοντά του. Είναι καταδικασμένος να σέρνει το άψυχο φορτίο του αδρανούς δημιουργικού δυναμικού των υποτακτικών του σε όλο το μήκος της ιεραρχικής του διαδρομής». [For Ourselves, The Right to Be Greedy, Θέση 95]