(Με αφορμή την προβολή της ταινίας «ΕΞΕΓΕΡΜΕΝΗ ΠΑΤΑΓΟΝΙΑ»)
«… Αυτή η επανάσταση μινιατούρα έμοιαζε να εξηγεί τους μηχανισμούς όλων των επαναστάσεων».
Μπρους Τσάτουιν, συγγραφέας και μελετητής της ιστορίας της Παταγονίας.
Στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα, το νοτιότερο κομμάτι της Λατινικής Αμερικής, γνωστό με το όνομα Παταγονία, έγινε η σκηνή ενός ακόμα επεισοδίου του ανειρήνευτου ταξικού πολέμου που διεξάγεται αδιάκοπα σε κάθε γωνιά της Γης μεταξύ εκμεταλλευτών και εκμεταλλευόμενων.
Μετά τον Α’ Π.Π., ο κύριος κλάδος για την οικονομία της Παταγονίας ήταν η κτηνοτροφία και το εμπόριο μαλλιού. Ένας τομέας στην εκμετάλλευση του οποίου είχαν επενδύσει εκπρόσωποι τόσο του αργεντινού όσο και του ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Στα πλαίσια αυτού του κλάδου εργάζονταν χιλιάδες ανειδίκευτοι εργάτες, κυρίως μετανάστες, τόσο από τη γειτονική Χιλή όσο και από χώρες της Ευρώπης.
Το 1920, η παγκόσμια πτώση στις τιμές του μαλλιού ήταν η αιτία εκδήλωσης μιας σημαντικής οικονομικής κρίσης η οποία επηρέασε –όπως ήταν φυσικό- και την περιοχή της Παταγονίας. Η κρίση είχε ως απόρροια την περαιτέρω επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των ήδη εξαθλιωμένων και στυγνά εκμεταλλευόμενων εργατών γης της περιοχής.
Στην εμπροσθοφυλακή του αργεντινού εργατικού κινήματος, εκείνη την εποχή, βρισκόταν η F.O.R.A. (Federación Obrera Regional Argentina – Περιφερειακή Εργατική Ομοσπονδία Αργεντινής), μια ισχυρή αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση με έντονη επαναστατική δράση και χιλιάδες μέλη. Κάτω από την επιρροή και με τη στήριξη αυτής κυρίως της ομοσπονδίας, θα οργανωθεί μια σειρά τοπικών απεργιών και μποϋκοτάζ που θα εξελιχθούν σε γενική απεργία σε όλα τα αγροκτήματα, το Νοέμβρητου 1920. Στην ηγεσία των τοπικών συνδικάτων θα αναδειχθεί ο Αντόνιο Σότο, ένας Ισπανός αναρχικός που είχε φτάσει στην Παταγονία έναν χρόνο πριν, δουλεύοντας σε έναν περιοδεύοντα θίασο.
Στην ύπαιθρο η απεργία θα πάρει πολύ πιο βίαιη μορφή, με καταλήψεις αγροκτημάτων από ένοπλους εργάτες, ομηρείες και εκτελέσεις γαιοκτημόνων και συγκρούσεις με το στρατό και τη χωροφυλακή. Στην εξέγερση συμμετείχαν συνολικά, πάνω από 4000 άτομα.
Η πρώτη αυτή γενική απεργία έληξε τους πρώτους μήνες του 1921 με σχετική νίκη των εργατών, παρά την αποστολή στρατευμάτων από το Μπουένος Άιρες, κυρίως χάρη στην επιθυμία των τοπικών στελεχών της κυβέρνησης των Ριζοσπαστών του Ιπόλιτο Ιριγκόγιεν για αποφυγή της αιματοχυσίας.
Η υπαναχώρηση των αφεντικών όμως θα οδηγήσει, το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, την εποχή της κουράς των προβάτων, σε μια δεύτερη γενική απεργία με τα ίδια βίαια χαρακτηριστικά. Αυτή τη φορά όμως οι γαιοκτήμονες θα χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα προκειμένου να τσακίσουν την εργατική αντίσταση. Από τους παραστρατιωτικούς της ακροδεξιάς Πατριωτικής Λίγκας μέχρι τη διάσπαση των συνδικάτων και τελικά την επιστροφή των στρατευμάτων από την πρωτεύουσα.
Η απάντηση του κράτους δεν άργησε. Κηρύχτηκε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Το Πολεμικό Ναυτικό της Αργεντινής κατέλαβε τα διάφορα λιμάνια της Παταγονίας και ο συνταγματάρχης Έκτορ Βαρέλα διατάχθηκε να επιβάλει την τάξη. Το 10ο Σύνταγμα Ιππικού αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Σάντα Κρουζ πραγματοποιώντας μαζικές εκτελέσεις απεργών. Ο στρατός απελευθέρωσε τελικά τους ομήρους, μετά από αιματηρές συγκρούσεις με τους εξεγερμένους. Εκατοντάδες άτομα αν και είχαν παραδοθεί τουφεκίστηκαν δίπλα σε τάφους τους οποίους είχαν διαταχθεί να ανοίξουν προηγουμένως με τα ίδια τους τα χέρια ενώ εκατοντάδες άλλοι κάηκαν ζωντανοί. Συνολικά, πάνω από 1500 εργάτες και εργάτριες βρήκαν φρικτό θάνατο επειδή τόλμησαν να διεκδικήσουν το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή ζωή εις βάρος των κερδών των πλουσίων γαιοκτημόνων και επιχειρηματιών. Λίγοι μονάχα, μεταξύ των οποίων και ο Αντόνιο Σότο, αρνήθηκαν την παράδοση και κατάφεραν να διασωθούν διασχίζοντας τα βουνά και αναζητώντας καταφύγιο στο έδαφος της Χιλής.
Η θηριώδης καταστολή που έπνιξε μέσα στο αίμα των εργατών την εξέγερση της Παταγονίας δεν έμεινε αναπάντητη. Δύο χρόνια μετά, ένας Τολστοϊκός (υποστηρικτής της μη βίας) αναρχικός και μετανάστης εργάτης από τη Γερμανία, ο Κουρτ Βίλκενς επιτέθηκε στον αιμοσταγή Βαρέλα και αφού τον τραυμάτισε με μία αυτοσχέδια βόμβα τον σκότωσε με πέντε σφαίρες στην καρδιά. Η «προλεταριακή δικαιοσύνη» είχε αποδοθεί. Ο Βίλκενς έγραφε αργότερα από τη φυλακή:
«Δεν ήταν εκδίκηση, δεν είδα στον Βαρέλα έναν χαμηλόβαθμο αξιωματικό. Όχι, αυτός ήταν τα πάντα στην Παταγονία: κυβερνήτης, δικαστής, εκτελεστής και νεκροθάφτης. Θέλησα να τον χτυπήσω ως το γυμνό σύμβολο ενός εγκληματικού συστήματος. Αλλά η εκδίκηση είναι ανάξια για έναν Αναρχικό! Η αυγή, η αυγή μας, διεκδικεί όχι καυγάδες, όχι εγκλήματα, όχι ψέματα, επιβεβαιώνει τη ζωή, την αγάπη, την επιστήμη, εργαζόμαστε για να επισπεύσουμε αυτή τη μέρα.»
Η εξέγερση της Παταγονίας μπορεί, πράγματι, να εξηγήσει τους μηχανισμούς κάθε επανάστασης των κολασμένων. Και αυτή γεννήθηκε από τη φτώχεια και την εξαθλίωση. Και αυτή εξαπλώθηκε και έγινε απειλητική χάρη στη συνειδητοποίηση της δύναμης της άμεσης δράσης και της αλληλεγγύης των εργατών. Και αυτή αποδυναμώθηκε χάρη στην αυταπάτη ότι μπορεί ποτέ μια κυβέρνηση να υπερασπιστεί τα εργατικά συμφέροντα. Και αυτή συντρίφτηκε χάρη στην αιματοβαμμένη συμμαχία του κράτους και του κεφαλαίου.
Η ήττα της εξέγερσης της Παταγονίας είναι μια ακόμα υπενθύμιση για τους σκλάβους του σήμερα ότι αν μια απελευθερωτική προσπάθεια θέλει να αποβεί νικηφόρα, όχι μόνο δεν θα πρέπει να περιμένει τίποτα από το κράτος, τα αφεντικά και την εξουσία αλλά αντιθέτως θα πρέπει να επιτεθεί εναντίον τους.
Η ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΤΩΝ ΗΤΤΗΜΕΝΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΤΟΥ ΧΘΕΣ
ΜΑΘΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Αναρχική συλλογικότητα Άνω Θρώσκω