“Μόνον η αναρχία μπορεί να ανεβάσει τον ηθικό παλμό αυτού του κόσμου. Είναι η μόνη λέξη που μπορεί να εκφράσει και να εμπνεύσει τον ονειροπόλο, τον ποιητή, τον γλύπτη, τον ζωγράφο, τον μουσικό, τον καλλιτέχνη του πινέλου ή της πένας. Η μόνη που έχει τη δύναμη να πάει το όνειρό του παραπέρα…”
Voltairine De Cleyre
Σικάγο 3 Μαίου 1886. Η αστυνομία ανοίγει πυρ απέναντι στους απεργούς του “Mc Cormick Reaper Works”, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας πολλούς εξ αυτών. Την επόμενη μέρα αναρχικοί καλούν συγκέντρωση στην πλατεία Χείμαρκετ, πάλι άγημα της αστυνομίας απαιτεί τη διάλυση της πορείας η οποία μέχρι τότε κυλούσε ομαλά. Την ίδια στιγμή ρίχτηκε μία βόμβα που σκοτώνει έξι αστυνομικούς και τραυματίζει πολλούς. Οκτώ αναρχικοί κατηγορούνται και συλλαμβάνονται και παρά την εξόφθαλμη αθωότητα τους, που τεκμηριώνεται με ατράντακτες αποδείξεις, οδηγούνται σε μία δίκη-παρωδία και πέντε απο αυτούς στην αγχόνη. ”Μία μέρα η σιωπή μας θα είναι πιο δυνατή από τις φωνές που στραγγαλίζετε σήμερα”. Τα τελευταία αυτά λόγια του Σπάις χαράχτηκαν βαθιά και έγιναν οδηγός για όλους τους φτωχούς και καταπιεσμένους αυτού του κόσμου. Οι πέντε αναρχικοί μάρτυρες του Σικάγο, η άγρια καταδίκη τους και η δημόσια υπεράσπιση του εαυτού τους μέσα απο την υπεράσπιση της ιδέας της ελευθερίας όλων των αδικημένων απέναντι στους εχθρούς της ελευθερίας και τους διώκτες τους, σφυρηλάτησε πολλές επαναστάτικες συνειδήσεις. Τα γεγονότα του Χεϊμάρκετ χάραξαν ανεξίτηλα και την Βολταιρίν ντε Κλαιρ, η οποία μαζί με την Έμμα Γκόλντμαν και την Λούσυ Πάρσονς -σύζυγο ενός εκ των μαρτύρων- τάχθηκαν ολόψυχα στην υπόθεση της αναρχίας, την υπόθεση της ελευθερίας και της χειραφέτησης από κάθε είδους δεσμά -επίγεια και επουράνια- σφραγίζοντας το αναρχικό κίνημα της Αμερικής και αφήνοντας μεγάλη παρακαταθήκη στον κόσμο των αγωνιζόμενων.
Η Βολταιρίν γεννήθηκε το 1866 και προσχωρεί στο αναρχικό κίνημα το 1888. Γίνεται αναρχική γιατί όπως αφοπλιστικά δηλώνει η ίδια στο κείμενό της ”Γιατί είμαι αναρχική” δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς! Γιατί ο μηχανισμός της σκέψης και το συναισθηματικό φορτίο της αρνούνται να σωπάσουν. Αφιερώνει την ταραχώδη ζωή της στην έκδοση περιοδικών και τις διαλέξεις για την υπόθεση της ελευθεριας, την αλληλεγγύη σε φυλακισμένους αγωνιστές, τη διδασκαλία φτωχών Εβραίων μετανάστων, τη συγγραφή και την αναρχική δράση. Μέσα από πύρινους λόγους προσπαθεί άοκνα και αδίακοπα, παραγκωνίζοντας προσωπικό κόστος και φθορά χωρίς ούτε μία στιγμη παραίτησης, να αφυπνήσει συνειδήσεις να φέρει τον άνθρωπο ένα βήμα πιο κοντά στην ελευθερία• μία ελευθερία που θα σπάσει κάθε είδους δεσμά χωρίς περιορισμούς και όρια. Την ελευθερία της γυναίκας από την καταπίεση της πατριαρχίας και τις συμβάσεις κάθε εποχής, την ελευθερία του ανθρώπου από τη δυναστεία του θεού, την ελευθερία της τέχνης, την ελευθερία κάθε κοινωνίας να επιλέξει την αυτοθέσμισή της, χωρίς τον έλεγχο πολιτικών και οικονομικών κέντρων εξουσίας. Η Βολταιρίν που πήρε το όνομά της από τον Γάλλο διαφωτιστή Βολταίρο συνδέθηκε τόσο με την χειμαρρώδη Έμμα Γκόλντμαν όσο και με την αναρχοκομμουνίστρια Λούσυ Πάρσονς με δεσμούς γνήσιας και βαθιάς εκτίμησης παρά της διαφωνίες και τις διαφοροποιήσεις τους ως προς την ιδιοσυγκρασία, την πολιτική οπτική και τις προοπτικές της επανάστασης. Συναντήθηκε επίσης σε ταξίδια της στην Αγγλία, τη Γαλλία και τη Νορβηγία με τον Πιοτρ Κροπότκιν, τη Λουιζ Μισέλ, τον Μαξ Νετλάου τον Ζαν Γκραβ, τον Ρούντολφ Ρόκερ και τον Ερρίκο Μαλατέστα. Η δράση και οι διαλέξεις της την καθιστούν στόχο για το κράτος (μετά από την εξέγερση στην Μπροντ Στριτ συλλαμβάνεται αλλά αθωώνεται) αλλά και έμπνευση για τα πλήθη που συρρέουν να ακούσουν τις ομιλίες της. Λίγο πριν την σύλληψή της πυροβολείται από έναν πρώην μαθητή της, τον Χέρμαν Χέλτσερ, τον οποίο όμως υπερασπίστηκε με πάθος καταγγέλοντας τις άθλιες κοινωνικές συνθήκες που όπλισαν το χέρι του και παράλληλα τη σαθρότητα και αναποτελεσματικότητα του ΄΄σωφρονιστικού” συστήματος. Όπως η ίδια αναφέρει σε επιστολή της προς τους συντρόφους της ζητώντας τη συγκέντρωση χρημάτων για την νομική υπεράσπιση του επίδοξου δολοφόνου της ”Αυτό το δύστυχο και μισότρελο αγόρι δεν πρέπει να βιώσει την απομόνωση και την σκληρότητα της φυλακής, αλλά την ευγένεια, τη φροντίδα και τη συμπόνια που πάντα θεραπεύουν. Αυτά τα δώρα δόθηκαν και σε μένα τόσο απλόχερα, που ποτέ δεν θα μπορέσω να εκφράσω το μέγεθος της ευγνωμοσύνης μου. Βοηθήστε λοιπόν αυτόν που μάλλον υποφέρει περισσότερο”. Η στάση της είναι αποκαλυπτική τόσο του ήθους όσο και της ανωτερότητας και αφοσίωσης της στις αναρχικές ιδέες.
Η σκέψη και η δράση της Βολταί -για τους οικείους της- διαρθρώνεται άρρηκτα με την αυτούσια έννοια της ελευθερίας του ανθρώπου, της ελευθερίας στην πιο πηγαία και γνήσια απεικόνισή της. Η αναζήτηση αυτή της ελευθερίας οδήγησε το ανήσυχο πνεύμα της στο να λάβει ίσες αποστάσεις τόσο από τον ατομικισμό όσο και απο τον κομμουνισμό σε όλες τις εκφάνσεις του. Η αντίληψη της ατομικότητας είναι κυρίαρχη στη σκέψη της Βολταιρίν, η οποία επηρεασμένη απο το κίνημα των ελεύθερων στοχαστών οραματίζεται έναν άνθρωπο υπεύθυνο που έχει το αυτεξούσιο του λόγου και της πράξης του και που μοιραία εξεγείρεται ενάντια σε κάθε κράτος, κάθε αδικία, καταπίεση, προνόμιο και συνθήκη που βίαια επιβάλλει νόμους και ρυθμίσεις στη ζωή του. Ωστόσο, ο σεβασμός στη μοναδικότητα του ατόμου και ο πόθος για την κατάκτηση της προσωπικής ελευθερίας ως εν γένει θεμέλιο της ελευθερίας δεν εμποδίζει την Βολταιρίν να αντιληφθεί τους κινδύνους που απορρέουν από τον ατομικισμό και να απομακρυνθεί από αυτόν. Την ίδια προσέγγιση έχει και για τον κομμουνισμό τόσο τον κρατικό (που συνιστά αναπαραγωγή ανισότητας και εξουσίας με κρατικούς όρους) όσο και τον ελευθεριακό. Θεωρεί πως η αναρχία είναι το αξίωμα και το οικονομικό σύστημα έπεται. Συνεπώς, αρνείται να μπει στη διαδικασία σκιαγράφησης οποιουδήποτε συστήματος συμπαγών οικονομικών όρων για το μέλλον. Η Βολταιρίν αντιλαμβάνεται την αναρχία ως ολότητα, μία Κυρίαρχη Ιδέα που προωθεί και στηρίζει το αδούλωτο ιδεώδες του ελεύθερου ανθρώπου και που υπερβαίνει τις ευδαιμονιστικές προσκολλήσεις μιας εποχής και ενός συστήματος που θεοποιεί την Ύλη. Ενωτική θέση την οποία αποτυπώνει και ο Μαξ Νετλάου τονίζοντας ότι ούτε ο Ατομικισμός ούτε ο Κομμουνισμός στην πλέον καθαρή μορφή τους δεν μπορούν να υλοποιήσουν την ελευθερία. Η ελευθερία πάντα απαιτεί να υπάρχουν πολλές δυνατότητες στην επιλογή κατεύθυνσης. Γι’ αυτό και η Βολταιρίν ντε Κλαιρ επέλεξε να αυτοχαρακτηρίζεται ”αναρχική χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς” και να αγωνιστεί για την ατομική και κοινωνική αυτορρύθμιση που θα οδηγήσει στην ολική απελευθέρωση.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου των εκδόσεων Σοφίτα, ζωντανεύει το ανυπότακτο πνεύμα και οι πάντα επίκαιροι αλλα ταυτόχρονα διαχρονικοί προβληματισμοί και ιδέες της Βολταιρίν ντε Κλαιρ. Στο κείμενο ”Γιατί είμαι αναρχική” απαντά ταυτόχρονα στο ερώτημα γιατί όλοι θα πρέπει να γίνουν αναρχικοί. Στον φανταστικό ”Διάλογο ενός ατομικιστή με έναν κομμουνιστή ” επιχειρεί να αναδείξει τα επιχειρήματα αλλά και τους ενδεχόμενους κινδύνους και των δύο θεωρήσεων. Στο κείμενο ”Η παρούσα στάση” αποδομεί την κυρίαρχη ρητορική που συνδέει τους αναρχικούς μόνο με την βίαιη προπαγάνδα δια της πράξης και επισημαίνει την υψηλή πολιτική και ηθική ευθύνη που βαραίνει όσους αγωνίζονται. Στην ”Κυρίαρχη ιδέα” στηλιτεύει την κυρίαρχη ιδεολογία της εποχής που αποθεώνει μονολιθικά την Ύλη και την κατανάλωση. Ενώ στο κείμενο ”Άμεση δράση” που έγραψε με αφορμή τη δίκη των αδελφών Μακ Ναμάρα οι οποίοι ανατίναξαν τα γραφεία της εφημερίδας Los Angeles Times υπερασπίζεται το δικαίωμα όλων όσοι επιζητούν την κοινωνική αλλαγή να δράσουν ειρηνικά ή μή προς αυτήν την κατεύθυνση τονίζοντας πως αυτή είναι η άμεση δράση. Τέλος μέσα από τα διηγήματα ”Η αλυσοδεμένη μπάντα” και το ”Εκεί που το λευκό ρόδο χάθηκε” αλλά και μέσα από τα έξι ποιήματα που παρατίθενται αναδύεται η βαθία ευαισθησία και η ανθρωπιά της Βολταιρίν.
Το έργο ζωής της εμβληματικής αυτής εργάτριας της ελευθερίας είναι αφιερωμένο στην Ανθρωπότητα. Μία ανθρωπότητα για την οποία λαχταρά ότι “θα ζήσει την μέρα που δεν θα υπάρχουν βασιλίαδες, ούτε πρόεδροι, ούτε τσιφλικάδες, ούτε τραπεζίτες, ούτε καν αμερικανοί. Την μέρα που θα υπάρχουν μόνον Άνθρωποι…”
Το συγκεκριμένο άρθρο μπορείτε να το βρείτε, μεταξύ άλλων, στο 4ο τεύχος της πολιτικής επιθεώρησης “ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ”, των ελευθεριακών εκδόσεων Κουρσάλ.