Γιατί ο αναρχισμός αποκαλείται επίσης ελευθεριακός σοσιαλισμός;
Πολλοί αναρχικοί, βλέποντας την αρνητική (κριτική) πτυχή του ορισμού του “αναρχισμού”, έχουν χρησιμοποιήσει άλλους όρους για να τονίσουν την εγγενώς θετική και εποικοδομητική πλευρά των ιδεών τους. Οι πιο κοινοί όροι που χρησιμοποιούνται είναι ο «ελεύθερος σοσιαλισμός», ο «ελεύθερος κομμουνισμός», ο «ελευθεριακός σοσιαλισμός» και ο «ελευθεριακός κομμουνισμός». Για τους αναρχικούς, ο ελευθεριακός σοσιαλισμός, ο ελευθεριακός κομμουνισμός και ο αναρχισμός είναι στην ουσία εναλλακτικοί όροι. Όπως το θέτει ο Βαντζέτι:
«Σε τελική ανάλυση είμαστε σοσιαλιστές όπως είναι και οι σοσιαλδημοκράτες, οι σοσιαλιστές, οι κομμουνιστές και οι I.W.W., είναι όλοι σοσιαλιστές. Η διαφορά – η θεμελιώδης διαφορά- που μας διακρίνει απ’ όλους τους άλλους είναι ότι αυτοί είναι εξουσιαστικοί ενώ εμείς είμαστε ελευθεριακοί. Πιστεύουν στο Κράτος ή την Κυβέρνησή τους, εμείς δεν πιστεύουμε σε κανένα Κράτος ή Κυβέρνηση” (The Letters of Sacco and Vanzetti, σελ.274).
Αλλά είναι σωστό αυτό; Λαμβάνοντας υπόψη τους ορισμούς του American Heritage Dictionary, βλέπουμε ότι:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΟΣ: κάποιος που πιστεύει στην ελευθερία της πράξης και της σκέψης, κάποιος που πιστεύει στην ελεύθερη βούληση.
ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ: ένα κοινωνικό σύστημα στο οποίο οι παραγωγοί κατέχουν τόσο την πολιτική ισχύ όσο και τα μέσα παραγωγής και διανομής των αγαθών.
Αν απλώς συγχωνεύσουμε αυτούς τους δύο αρχικούς ορισμούς προκύπτει:
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ: ένα κοινωνικό σύστημα που πιστεύει στην ελευθερία της πράξης και της σκέψης και στην ελεύθερη βούληση, στο οποίο οι παραγωγοί κατέχουν τόσο την πολιτική ισχύ όσο και τα μέσα παραγωγής και διανομής των αγαθών.
(Εντούτοις, πρέπει να προσθέσουμε ότι οι συνήθεις παρατηρήσεις μας σχετικά με την έλλειψη πολιτικής αντικειμενικότητας των λεξικών εξακολουθούν να ισχύουν. Ο μόνος λόγος που χρησιμοποιούμε αυτούς τους ορισμούς είναι για να δείξουμε ότι με τον όρο “ελευθεριακός” δεν υπονοείται ο καπιταλισμός της “ελεύθερης αγοράς” ούτε με τον όρο “σοσιαλισμός”, η κρατική ιδιοκτησία. Άλλα λεξικά, προφανώς, θα έχουν διαφορετικούς ορισμούς, ειδικά για τον σοσιαλισμό. Όσοι επιθυμούν να συζητούν πάνω σε ορισμούς λεξικών είναι ελεύθεροι να ακολουθήσουν αυτό το ατέρμονο και πολιτικά άχρηστο χόμπι, εμείς ωστόσο δε θα το κάνουμε).
Ωστόσο, λόγω της δημιουργίας του Φιλελεύθερου Κόμματος (Libertarian Party) στις ΗΠΑ, πολλοί άνθρωποι θεωρούν τώρα ότι η ιδέα του «ελευθεριακού σοσιαλισμού» είναι αντιφατική ως προς τους όρους της. Πράγματι, πολλοί “Φιλελεύθεροι” πιστεύουν ότι οι αναρχικοί προσπαθούν απλώς να συνδέσουν τις «αντι-ελευθεριακές» ιδέες του «σοσιαλισμού» (όπως τον αντιλαμβάνονται αυτοί) με την ελευθεριακή ιδεολογία προκειμένου να κάνουν αυτές τις «σοσιαλιστικές» ιδέες πιο αποδεκτές· με άλλα λόγια προσπαθώντας να κλέψουν την ταμπέλα του «ελευθεριακού» από τους νόμιμους κατόχους της.
Τίποτα δεν θα μπορούσε να βρίσκεται πιο μακριά από την αλήθεια. Οι αναρχικοί χρησιμοποιούν τον όρο «ελευθεριακός» για να περιγράψουν τον εαυτό τους και τις ιδέες τους από τη δεκαετία του 1850. Σύμφωνα με τον αναρχικό ιστορικό Μαξ Νετλώ ο επαναστάτης αναρχικός Ζόζεφ Ντεζάκ δημοσίευσε την Le Libertaire, Journal du Mouvement Social (O Ελευθεριακός, Εφημερίδα του Κοινωνικού Κινήματος) στη Νέα Υόρκη μεταξύ του 1858 και 1861 ενώ η χρήση του όρου «ελευθεριακός κομμουνισμός» χρονολογείται από το Νοέμβριο του 1880, όταν υιοθετήθηκε σε ένα γαλλικό αναρχικό συνέδριο (Max Nettlau, A Short History of Anarchism, σελ. 75 και σελ.145).
Η χρήση του όρου «Ελευθεριακός» (Libertarian) από τους αναρχικούς έγινε πιο δημοφιλής από τη δεκαετία του 1890 και μετά, όταν χρησιμοποιήθηκε στη Γαλλία σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης των αντι-αναρχικών νόμων και την αποφυγή των αρνητικών συνειρμών που δημιουργούσε η λέξη «αναρχία» στον κοινό νου (ο Σεμπάστιαν Φωρ και Λουιζ Μισέλ, για παράδειγμα, δημοσίευσαν την εφημερίδα Le Libertaire [ο Ελευθεριακός] στη Γαλλία το 1895). Από τότε, ιδιαίτερα εκτός της Αμερικής, η λέξη ήταν πάντα συνδεδεμένη με αναρχικές ιδέες και κινήματα. Παίρνοντας ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα στις ΗΠΑ, οι αναρχικοί οργάνωσαν την «Ελευθεριακή Ένωση» τον Ιούλιο του 1954, η οποία διαπνεόταν από αναρχοσυνδικαλιστικές αρχές και διήρκησε μέχρι το 1965. Το αμερικανικό “Φιλελεύθερο” Κόμμα, από την άλλη πλευρά υπάρχει μόνο από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, πολύ περισσότερα από 100 χρόνια αφότου οι αναρχικοί πρώτοι χρησιμοποίησαν τον όρο για να περιγράψουν τις πολιτικές τους ιδέες (και 90 χρόνια αφότου υιοθετήθηκε για πρώτη φορά ο όρος «ελευθεριακός κομμουνισμός»). Είναι αυτό το κόμμα και όχι οι αναρχικοί, που έχουν κλέψει τη λέξη. Αργότερα, στο κεφάλαιο Β, θα εξετάσουμε το γιατί η ιδέα ενός “φιλελεύθερου” καπιταλισμού (όπως αυτός που επιθυμεί το Φιλελεύθερο Κόμμα) είναι μια αντίφαση των όρων.
Όπως θα εξηγήσουμε επίσης στο κεφάλαιο Ι, μόνο το ελευθεριακό-σοσιαλιστικό σύστημα ιδιοκτησίας μπορεί να μεγιστοποιήσει την ατομική ελευθερία. Περιττό να αναφέρουμε ότι το σύστημα κρατικής ιδιοκτησίας –που συνήθως αποκαλείται «σοσιαλισμός»– για τους αναρχικούς είναι κάθε άλλο παρά σοσιαλισμός. Στην πραγματικότητα, όπως θα αναλύσουμε στο κεφάλαιο Η, ο κρατικός “σοσιαλισμός” είναι απλώς μια μορφή καπιταλισμού, χωρίς οποιοδήποτε σοσιαλιστικό περιεχόμενο.
Όπως σημείωσε ο Ρούντολφ Ρόκερ,
«για τους αναρχικούς ο σοσιαλισμός δεν είναι απλώς ένα ζήτημα “γεμάτης κοιλιάς”, αλλά ένα ζήτημα κουλτούρας που θα έπρεπε να επιστρατεύει την αίσθηση της προσωπικότητας και της ελεύθερης πρωτοβουλίας του ατόμου. Χωρίς ελευθερία θα οδηγούσε μόνο σε ένα ζοφερό κρατικό καπιταλισμό που θα θυσίαζε κάθε ατομική σκέψη και συναίσθημα στο βωμό ενός φανταστικού συλλογικού συμφέροντος. (παρατίθεται από τον Colin Ward στην εισαγωγή του Rudolf Rocker, The London Years, σελ.1)
Δεδομένης της αναρχικής καταγωγής της λέξης «ελευθεριακός», λίγοι αναρχικοί είναι ευτυχείς όταν διαπιστώνουν ότι έχει κλαπεί από μια ιδεολογία που έχει ελάχιστα κοινά με τις ιδέες μας. Στις ΗΠΑ, όπως σημείωσε ο Μάρεϊ Μπούκτσιν,
«ο ίδιος ο όρος «ελευθεριακός», ασφαλώς, εγείρει ένα πρόβλημα, ειδικά, όταν γίνεται ταύτιση μιας αντιεξουσιαστικής ιδεολογίας με ένα κίνημα που παλεύει για “αγνό καπιταλισμό” και “ελεύθερη αγορά”. Αυτό το κίνημα δε δημιούργησε ποτέ τη λέξη, την σφετερίστηκε από το αναρχικό κίνημα του (19ου) αιώνα. Και θα πρέπει να ανακτηθεί από εκείνους τους αντιεξουσιαστές […] που προσπαθούν να μιλήσουν για τους καταπιεσμένους ανθρώπους συνολικά, όχι για εγωτικά άτομα που ταυτίζουν την ελευθερία με την επιχειρηματικότητα και το κέρδος.
Συνεπώς, οι αναρχικοί στην Αμερική θα πρέπει να αποκαταστήσουν στην πράξη μια παράδοση που έχει μεταλλαχθεί σε δικαίωμα της ελεύθερης αγοράς». (The Modern Crisis, σελ. 154-5). Και καθώς κάνουμε αυτό, θα συνεχίσουμε να αποκαλούμε τις ιδέες μας ελευθεριακό σοσιαλισμό.