ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ – Ερρίκο Μαλατέστα
Κατά την δεκαετία του 1890, αρκετές κυβερνήσεις ψήφισαν κατασταλτικούς νόμους στο πλαίσιο μιας εκστρατείας εναντίον αναρχικών και άλλων επαναστατών ως απάντηση στην λεγόμενη «αναρχική τρομοκρατία». Σε αυτό το άρθρο που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 1894 στην Liberty, μια αγγλική αναρχοκομμουνιστική εφημερίδα με εκδότη τον James Tochatti (1852-1928), ο Μαλατέστα ενώ απορρίπτει τον τερρορισμό υποστηρίζει την ηθική αντίσταση σε αυτούς τους κατασταλτικούς νόμους.
Η αντίδραση ξεσπάει πάνω μας από παντού. Η αστική τάξη εξοργισμένη από τον φόβο της μήπως χάσει τα προνόμιά της, θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο καταστολής προκειμένου να καταπνίξει όχι μόνο το αναρχικό και σοσιαλιστικό αλλά κάθε προοδευτικό κίνημα.
Είναι βέβαιο ότι δεν θα καταφέρουν να αποτρέψουν τις ωμότητες που χρησίμευσαν ως πρόσχημα της παρούσας αντίδρασης. Αντιθέτως, τα μέτρα που αποκλείουν κάθε άλλη διέξοδο στην ενεργητική διάθεση ορισμένων μοιάζουν σχεδιασμένες στοχευμένα έτσι ώστε να τις προκαλέσουν και να τις πολλαπλασιάσουν.
Αλλά, δυστυχώς, δεν είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν θα καταφέρουν να παρεμποδίσουν την προπαγάνδα μας καθιστώντας την διανομή του τύπου μας πολύ δύσκολη, φυλακίζοντας μεγάλο αριθμό συντρόφων μας και μην αφήνοντάς μας κανένα άλλο μέσο επαναστατικής δραστηριότητας εκτός από τις μυστικές συναντήσεις, οι οποίες μπορεί να είναι πολύ χρήσιμες για την εκτέλεση συγκεκριμένων δράσεων αλλά δεν μπορούν να κάνουν μια ιδέα να εισχωρήσει στην μάζα του προλεταριάτου.
Θα ήταν λάθος να παρηγορηθούμε με την παλιά ψευδαίσθηση ότι οι διώξεις είναι πάντα ωφέλιμες στην ανάπτυξη των ιδεών οι οποίες διώκονται. Αυτό είναι λάθος, όπως και σχεδόν όλες οι γενικεύσεις. Οι διώξεις μπορούν είτε να βοηθήσουν είτε να εμποδίσουν τον θρίαμβο ενός σκοπού, ανάλογα με τον συσχετισμό που υπάρχει μεταξύ της δύναμης του διώκτη και της δύναμης αντίστασης του διωκόμενου. Η ιστορία του παρελθόντος περιέχει παραδείγματα διώξεων οι οποίες τερμάτισαν και κατέστρεψαν ένα κίνημα όπως και άλλων που οδήγησαν σε επανάσταση.
Ως εκ τούτου, οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε χωρίς αδυναμία ή ψευδαισθήσεις την κατάσταση στην οποία η αστική τάξη μας έχει ρίξει σήμερα και να εξετάσουμε τα μέσα για να αντισταθούμε στην καταιγίδα και να αποκομίσουμε από αυτήν το μεγαλύτερο δυνατό όφελος για τον σκοπό μας.
Υπάρχουν σύντροφοι που αναμένουν τον θρίαμβο των ιδεών μας από τον πολλαπλασιασμό των ατομικών πράξεων βίας. Λοιπόν, μπορεί να έχουμε διαφορετικές απόψεις σχετικά με την ηθική αξία και τα πρακτικά αποτελέσματα των ατομικών πράξεων γενικά αλλά και της κάθε πράξης ειδικά και υπάρχουν πράγματι πάνω στο θέμα αυτό μεταξύ των αναρχικών αρκετές αποκλίνουσες ακόμα και διαμετρικά αντίθετες απόψεις. Αλλά ένα πράγμα είναι βέβαιο, ότι με περισσότερες βόμβες και με περισσότερες επιθέσεις με στιλέτο δεν μπορεί να ανατραπεί μια κοινωνία σαν την αστική που είναι βασισμένη πάνω σε ένα τεράστιο πλήθος ιδιωτικών συμφερόντων και προκαταλήψεων και η οποία συντηρείται περισσότερο από την αδράνεια των μαζών και τις συνήθειες υποταγής τους παρά από την δύναμη των όπλων.
Άλλα πράγματα είναι απαραίτητα προκειμένου να πραγματοποιηθεί η επανάσταση και ιδιαίτερα η αναρχική επανάσταση. Είναι απαραίτητο οι άνθρωποι να συνειδητοποιήσουν τα δικαιώματά τους και την δύναμή τους, είναι απαραίτητο να είναι έτοιμοι να παλέψουν και να πάρουν την διαχείριση των υποθέσεών τους στα δικά τους χέρια. Πρέπει να είναι μόνιμη έγνοια των επαναστατών, το σημείο προς το οποίο πρέπει να τείνει όλη τους η δραστηριότητα, το να αναπτύξουν αυτή την ψυχική διάθεση μέσα στις μάζες. Οι θαυμαστές πράξεις μεμονωμένων ατόμων μπορεί να βοηθούν σε αυτό το έργο αλλά δεν μπορούν να το αντικαταστήσουν και στην πραγματικότητα είναι χρήσιμες μόνο όταν είναι αποτέλεσμα της συλλογικής πνευματικής κίνησης των μαζών, όταν πραγματοποιούνται κάτω από συνθήκες τέτοιες όπου οι μάζες τις κατανοούν, συμφωνούν και επωφελούνται από αυτές.
Αυτός που αναμένει την χειραφέτηση της ανθρωπότητας, όχι από την επίμονη και αρμονική συνεργασία όλων των προοδευτικών ανθρώπων αλλά από ένα ακούσιο ή ευτυχές γεγονός που είναι αποτέλεσμα ορισμένων πράξεων ηρωισμού, δεν διαφέρει και πολύ από κάποιον που το περιμένει από την μεσολάβηση ενός μεγαλοφυούς νομοθέτη ή ενός νικηφόρου στρατηγού.
Τι πρέπει να κάνουμε στην παρούσα κατάσταση;
Πρώτα απ ‘όλα, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να αντισταθούμε όσο το δυνατόν περισσότερο στους νόμους. Θα έλεγα ότι σχεδόν πρέπει να τους αγνοήσουμε.
Ο βαθμός ελευθερίας όπως και ο βαθμός εκμετάλλευσης υπό τον οποίο ζούμε δεν εξαρτώνται καθόλου, ή σε μικρό μόνο βαθμό από το γράμμα του νόμου: εξαρτώνται κυρίως από την αντίσταση που προβάλλεται στους νόμους. Κάποιος μπορεί να είναι σχετικά ελεύθερος παρά την ύπαρξη δρακόντειων νόμων, εφόσον τα ήθη αντιτίθενται στην κυβέρνηση που τους χρησιμοποιεί, ενώ από την άλλη πλευρά, παρ’ όλες τις εγγυήσεις που παρέχονται από τους νόμους, μπορεί κανείς να βρίσκεται στο έλεος κάθε είδους βιαιοπραγίας εκ μέρους της αστυνομίας, εάν οι αστυνομικοί αισθάνονται ότι μπορούν, ατιμώρητα, να ασελγούν πάνω στην ελευθερία των πολιτών.
Η έκβαση των νέων νόμων που σφυρηλατούνται εναντίον μας θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την δική μας στάση. Εάν προβάλλουμε ενεργητική αντίσταση, θα φανούν αμέσως στην κοινή γνώμη ως μια ξεδιάντροπη παραβίαση των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων και θα καταδικαστούν στην γρήγορη εξαφάνιση ή θα παραμείνουν ένα κενό γράμμα. Αν αντιθέτως, προσαρμοστούμε στους νόμους, αυτοί θα ενσωματωθούν στις σύγχρονες πολιτικές παραδόσεις, κάτι το οποίο, αργότερα, θα έχει το καταστροφικό αποτέλεσμα του να δοθεί καινούργια βαρύτητα στον αγώνα για πολιτικές ελευθερίες (του γραπτού και προφορικού λόγου, των συναθροίσεων, της συνεργασίας, των συναναστροφών), κάτι που θα είναι η αιτία να χαθεί, λιγότερο ή περισσότερο, από τα μάτια το κοινωνικό ζήτημα.
Πρόκειται να μας εμποδίσουν να εκφράσουμε τις ιδέες μας; Ας τις εκφράσουμε όχι λιγότερο αλλά περισσότερο από ποτέ. Θέλουν να απαγορεύσουν ακόμα και το όνομα Αναρχικός; Ας φωνάξουμε δυνατά πως είμαστε αναρχικοί. Πρόκειται να μας στερήσουν το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι; Ας συνδεθούμε όσο μπορούμε διακηρύσσοντας ότι είμαστε ενωμένοι και ότι θέλουμε να παραμείνουμε ενωμένοι. Αυτό το είδος δράσης, γνωρίζω πολύ καλά, ότι δεν είναι εύκολο στην παρούσα κατάσταση και ότι μπορεί να ακολουθηθεί μέσα στα πλαίσια και με τον τρόπο που η κοινή λογική υπαγορεύει σε όλους, ανάλογα με τις διαφορετικές συνθήκες στις οποίες ζουν. Αλλά ας μην ξεχνάμε ποτέ ότι η καταπίεση των κυβερνήσεων δεν έχει άλλα όρια εκτός από την αντίσταση που προβάλλεται σε αυτήν.
Οι σοσιαλιστές εκείνοι που φαντάζονται ότι θα γλυτώσουν από την αντίδραση διαχωρίζοντας την υπόθεσή τους από αυτή των αναρχικών, δεν αποδεικνύουν μόνο μια στενότητα οπτικής η οποία είναι ασυμβίβαστη με τις βλέψεις για ριζική αναδιοργάνωση του κοινωνικού συστήματος, αλλά υπονομεύουν με ανόητο τρόπο το ίδιο το συμφέρον τους. Αν εμείς χτυπηθούμε, η σειρά τους θα έρθει πολύ σύντομα.
Αλλά πρώτα απ’ όλα πρέπει να πάμε ανάμεσα στο λαό, αυτός είναι ο δρόμος της σωτηρίας για την υπόθεσή μας.
Την ίδια ώρα που οι ιδέες μας μάς υποχρεώνουν να εναποθέσουμε όλες μας τις ελπίδες στις μάζες εφόσον δεν πιστεύουμε στην δυνατότητα επιβολής του καλού δια της βίας και εφόσον δεν θέλουμε να μας κυβερνούν, απεχθανόμαστε και αγνοούμε όλες τις εκδηλώσεις της λαϊκής ζωής. Ικανοποιούμαστε με το να κηρύττουμε απλώς αφηρημένες θεωρίες ή με πράξεις ατομικής εξέγερσης με αποτέλεσμα να απομονωθούμε. Εξ ου και η απουσία επιτυχίας σε αυτό που αποκαλώ πρώτη περίοδο του αναρχικού κινήματος. Μετά από περισσότερα από είκοσι χρόνια προπαγάνδας και αγώνα, μετά από τόση αφοσίωση και τόσους πολλούς μάρτυρες, είμαστε σήμερα σχεδόν ξένοι ως προς τις μεγάλες λαϊκές ταραχές που σείουν Ευρώπη και Αμερική και βρισκόμαστε σε μια κατάσταση η οποία επιτρέπει στις κυβερνήσεις να τρέφουν, χωρίς κάτι τέτοιο να φαίνεται εντελώς παράλογο, ελπίδες να μας καταπνίξουν με μερικά αστυνομικά μέτρα.
Ας επανεξετάσουμε τη θέση μας.
Σήμερα, αυτό που έπρεπε πάντα να είναι το καθήκον μας και που είναι η λογική απόρροια των ιδεών μας, η προϋπόθεση που μας επιβάλει η αντίληψή μας για την επανάσταση και την αναδιοργάνωση της κοινωνίας, δηλαδή το να ζούμε ανάμεσα στους ανθρώπους και να τους προσελκύουμε στις ιδέες μας συμμετέχοντας ενεργά στους αγώνες και τα βάσανά τους, αυτό σήμερα έχει καταστεί μια αδήριτη αναγκαιότητα που μας επιβάλλεται από την συνθήκη στην οποία πρέπει να ζήσουμε.
(Liberty, 1894)
Μτφρ. Άνω Θρώσκω