ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ, ΑΝΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
ΚΑΡΛΟ ΚΑΦΙΕΡΟ
Το επαναστατικό ιδανικό µας είναι το παλιό ιδανικό όλων όσων δεν θέλησαν να υποταχθούν στην καταπίεση και την εκµετάλλευση και συνίσταται τόσο για εµάς όσο και για εκείνους που προηγήθηκαν από εµάς, στους δύο όχι λιγότερο παλιούς όρους: Ελευθερία και Ισότητα. Παλιό όσο και η ανθρώπινη δουλεία, όσο κι η ανθρωπότητα, αυτό το ιδανικό έτυχε πάντα περιορισµένης και µερικής εφαρµογής λόγω των προσπαθειών των αντιδραστικών, οι οποίοι σε κάθε εποχή αναχαίτιζαν την πορεία της επανάστασης.
Όµως σε πείσµα όλων των αντιδράσεων του παρελθόντος και του παρόντος, αυτό διαδιδόταν όλο και περισσότερο και στη δική µας επανάσταση θα γνωρίσει την πληρέστερη εφαρµογή του. Γνωρίζουµε από την ιστορία του παρελθόντος ότι οι αντιδραστικοί κάθε είδους και κάθε εποχής χρησιµοποίησαν άπειρες απάτες για να µειώσουν, ν’ αλλοιώσουν και να παραχαράξουν την πραγµατική αξία της ελευθερίας και της ισότητας, δηλαδή της ίδιας της επανάστασης. Για να τα αποδεχτούµε ως γνήσια, αποφασίσαµε να εκτιµήσουµε την πραγµατική αξία αυτών των δύο νοµισµάτων που έχουν παραχαραχθεί πολλές φορές. Με αυτά τα δυο πολυτιµότατα νοµίσµατα πρέπει να εξαργυρώσουµε την αιώνια λύτρωση της ανθρωπότητας και το εγχείρηµα δε θα ολοκληρωθεί παρά µόνο όταν η πραγµατική τους αξία θα ανταποκρίνεται µε απόλυτη ακρίβεια στην ονοµαστική αξία.
Τώρα εµείς εκφράζουµε την πραγµατική αξία της ελευθερίας και της ισότητας µε δύο όρους: Αναρχία και Κοµµουνισµός. Συνεπώς, εµείς θα αποδεχτούµε ως αληθινή µόνο εκείνη την ελευθερία που θα ανταποκρίνεται, που θα είναι απολύτως όµοια, απολύτως ισότιµη µε την αναρχία και κάθε άλλη θα είναι για εµάς ψεύτικη και παραπλανητική ελευθερία. Θα δεχτούµε ως αληθινή ισότητα µόνο εκείνη που θα ανταποκρίνεται, που θα είναι απολύτως όµοια, απολύτως ισότιµη µε τον κοµµουνισµό και κάθε άλλη υποτιθέµενη ισότητα θα είναι για εµάς ψεύτικη και παραπλανητική.
Για εµάς λοιπόν, η ελευθερία ισοδυναµεί µε την αναρχία και η ισότητα µε τον κοµµουνισµό. Το επαναστατικό µας σχήµα θα είναι: Επανάσταση = Ελευθερία και Ισότητα = Αναρχία και Κοµµουνισµός. Αναρχία και Κοµµουνισµός, ως δύναµη και ύλη, είναι δύο όροι που θα έπρεπε να συνθέτουν ένα µόνο όρο επειδή εκφράζουν και οι δύο µία µόνο έννοια. Η υποταγή όσων δεν έχουν τίποτα -η συντριπτική πλειοψηφία της ανθρωπότητας- σε αυτούς που κατέχουν τις πρώτες ύλες της εργασίας και τα µέσα εργασίας -µια µικρή µειοψηφία- είναι η πρωταρχική αιτία κάθε καταπίεσης και εκµετάλλευσης, κάθε ανισότητας, δεσποτισµού και εξαχρείωσης του ανθρώπου. Να διεκδικεί κανείς την ελευθερία και την ισότητα για όλους τους ανθρώπους σηµαίνει να διεκδικεί για την ανθρώπινη κοινότητα τις πρώτες ύλες και τα µέσα εργασίας, που αποτελούν πηγή της ζωής όλων. Όµως φύλακας του θησαυρού που µας έχουν κλέψει είναι το Κράτος µε όλες τις θεσπισµένες αρχές του και τις ένοπλες δυνάµεις του, εµπόδια που πρέπει να παραµερίσουµε αν θέλουµε να ξαναπάρουµε στα χέρια µας τα αγαθά µας. Και συνεπώς, αν και οι δυο όροι της επανάστασής µας είναι δίδυµοι, η αναρχία προορίζεται να βγει πρώτη από την κοιλιά της µητέρας και να ανοίξει το δρόµο στον κοµµουνισµό.
* * *
Αναρχία σηµαίνει απουσία εξουσίας, απουσία αρχής, απουσία ιεραρχίας, απουσία προκαθορισµένης τάξης, τάξης καθορισµένης από τους λίγους ή τους προηγούµενους, η οποία είναι νόµος για τους πολλούς ή τους επόµενους. Είναι ποτέ δυνατόν να είναι κανείς ελεύθερος όταν είναι υποταγµένος στην οποιαδήποτε εξουσία ή αρχή; Μπορεί ποτέ να θεωρηθεί ελεύθερος εκείνος ο άνθρωπος που µπορεί να δέχεται διαταγές από έναν άλλον άνθρωπο; Πού είναι η ελευθερία µας όταν εξαναγκαζόµαστε από το νόµο να συµµορφωνόµαστε σε µια προκαθορισµένη τάξη, η οποία γίνεται ανυπόφορη και µόνο από το γεγονός ότι µας επιβλήθηκε; Ένας αληθινός φίλος της ελευθερίας πρέπει να είναι εχθρός κάθε εξουσίας, κάθε αρχής, κάθε ηγεσίας, κάθε ανύψωσης ανθρώπου πάνω από άλλους ανθρώπους· πρέπει να είναι εχθρός κάθε νόµου, κάθε προκαθορισµένης τάξης· πρέπει να είναι µε µια λέξη, ένας αναρχικός.
Η αληθινή ελευθερία θα επιτευχθεί µόνο στην αναρχία, η οποία είναι συνεπώς ο πρώτος αναγκαίος όρος της επανάστασης. Σήµερα η αναρχία θέλει να επιτίθεσαι, να µάχεσαι και να καταστρέφεις το κράτος, την οργάνωση όλων των κατεστηµένων εξουσιών: τη µεγάλη πολιτική µηχανή που καταπιέζει τον άνθρωπο, διασφαλίζοντας την εκµετάλλευσή του. Όµως αφού καταστραφεί η υπάρχουσα τάξη πραγµάτων, η αναρχία απαιτεί να παρεµποδιστεί κάθε νέος εξουσιαστικός µηχανισµός, κάθε νέα κυριαρχία, κάθε νέος δεσποτισµός, κάθε µηχανισµός ενός νέου κράτους. Σήµερα η αναρχία έχει έναν επιθετικό και καταστροφικό χαρακτήρα, αύριο θα έχει έναν υπερασπιστικό και προστατευτικό χαρακτήρα. Σήµερα είναι άµεση επανάσταση, αύριο θα είναι έµµεση επανάσταση, εµπόδιο στην αντίδραση. Σήµερα η αναρχία είναι θυµός, θανάσιµο µίσος και αιώνιος πόλεµος ενάντια σε όλους τους καταπιεστές και τους εκµεταλλευτές που υπάρχουν πάνω στη γη, είναι η απαράγραφη διεκδίκηση των καταπιεσµένων, είναι το σύµφωνο συµµαχίας τους, η πολεµική κραυγή τους, ανελέητος πόλεµος όσο στη γη θα υπάρχει ακόµα έστω και ένα αφεντικό, έστω και ένας εκµεταλλευτής. Αναρχία σηµαίνει ακατάπαυστη, αδιάκοπη εξέγερση, ενάντια σε κάθε κατεστηµένη τάξη, πόλεµος ενάντια σε κάθε κρατική αρχή, που διεξάγεται µε όλους τους δυνατούς τρόπους και µε όλες τις δυνατές µορφές: µε το γραπτό λόγο και κάθε άλλο µέσο έκφρασης, µε τις πράξεις περιφρόνησης και εχθρότητας και προπάντων µε τα όπλα. Όµως αύριο, όταν θα έχουν συντριβεί τα εµπόδια, η αναρχία θα σηµαίνει αλληλεγγύη και αγάπη: απόλυτη ελευθερία για όλους. Αυτή θα δηµιουργήσει το απαραίτητο περιβάλλον για την ανάπτυξη της ανθρώπινης ευτυχίας, την ανάπτυξη της πραγµατικής ελευθερίας και της αληθινής ισότητας, για την έλευση και την οριστική εδραίωση της επανάστασης µεταξύ των ανθρώπων. Αύριο, αναρχία θα σηµαίνει ελεύθερη και πλήρη ανάπτυξη του ατόµου, το οποίο ωθούµενο µόνο από τις προτιµήσεις, τις κλίσεις και τις συµπάθειές του, θα σχηµατίζει µε άλλους οµάδες, συντεχνίες ή σωµατεία, που µε τη σειρά τους θα οµοσπονδοποιούνται ελεύθερα σε κοινότητες, οι κοινότητες σε περιφέρειες, οι περιφέρειες σε έθνη και τα έθνη µεταξύ τους σε πανανθρώπινη κλίµακα.
Οι ανάγκες της πάλης ενάντια στους κοινούς καταπιεστές και ιδίως οι ανάγκες της ζωής -ανάγκες παραγωγής και κατανάλωσης- θα ωθήσουν τους ανθρώπους να επανενωθούν στη µεγάλη οµοσπονδία της ανθρώπινης κοινωνικότητας. «Όπως είναι παράλογη η ιεραρχία µεταξύ των ατόµων, το ίδιο παράλογη είναι και µεταξύ των κοινοτήτων. Κάθε κοινότητα δεν µπορεί παρά να είναι µια ελεύθερη ένωση ατόµων και το έθνος µια ελεύθερη ένωση κοινοτήτων». Η αναρχία είναι η οµοσπονδία της ένωσης, η οργάνωση της ελευθερίας. Αυτή µάχεται το λαϊκό Κράτος ή το κοµµουνιστικό Κράτος, το οποίο θα ήταν η συγκεντροποίηση της ενότητας, η οργάνωση της κοινής καταπίεσης. Υπάρχουν σοσιαλιστές που δηλώνουν ότι είναι αναγκαία η δηµιουργία ενός νέου Κράτους για να πραγµατοποιήσει τη χειραφέτηση του προλεταριάτου. Όπως οι εχθροί του αθεϊσµού θέλουν να διατηρήσουν το θεό και την πίστη σ’ αυτόν για το «καλό του λαού», έτσι και οι σοσιαλιστές εχθροί της αναρχίας -αθεϊσµού της γης και του ουρανού- θέλουν να διατηρήσουν το θεσµό του κράτους για το «Καλό του λαού», δηλαδή για να συνεχίσουν να τον καθοδηγούν. Η αξίωσή τους αποτελεί την τελευταία προσπάθεια που κάνει η εξουσιαστική αρχή για να διατηρηθεί µεταξύ των ανθρώπων και επειδή οι τελευταίες προσπάθειες είναι οι πιο απελπισµένες και οι τολµηρότερες, πρέπει να οπλιστούµε από την κορυφή µέχρι τα νύχια για να τις πολεµήσουµε µε όλες µας τις δυνάµεις.
∆εν µπορούµε και δε θέλουµε καθόλου ν’ αµφισβητήσουµε την καλή τους πίστη ακόµα και αν κάποιοι από αυτούς ήταν κακόπιστοι, εµείς θα έπρεπε να αποκλείσουµε αυτό το ενδεχόµενο. Είµαστε πεπεισµένοι ότι ενεργούν ωθούµενοι από τα πιο ειλικρινή αισθήµατα, µε µοναδικό σκοπό να επιτύχουν τη χειραφέτηση του προλεταριάτου µέσω της χειραφέτησης της ανθρωπότητας. Κι αν θέλουν να δώσουν στη νέα κοινωνική τάξη µια επίσηµη µορφή, αν θέλουν να δηµιουργήσουν ένα νέο κράτος, αυτό συµβαίνει ακριβώς επειδή εκτιµούν ότι έτσι µπορούν να διασφαλίσουν εκείνες τις κατακτήσεις της επανάστασης που είναι ο σκοπός των κοινών επιδιώξεών µας. Όµως και οι πρώτοι πατέρες της εκκλησίας δεν επιδίωκαν το ίδιο όταν έδωσαν µια επίσηµη µορφή στις επιδιώξεις της χριστιανικής ιδέας; Και οι µεγάλες µορφές εκείνης της αστικής επανάστασης, που υπήρξε µεγάλη και που επισκιάζεται µόνο από εκείνη την ακόµα µεγαλύτερη που ετοιµάζει σήµερα το προλεταριάτο, τι άλλο θέλησαν νοµοθετώντας, κωδικοποιώντας και δηµιουργώντας ένα κράτος πολύ ισχυρότερο από το µοναρχικό και φεουδαρχικό που οι ίδιες ανέτρεψαν; Τι άλλο θέλησαν εκείνοι οι άνθρωποι, καλοπροαίρετα και αυτοί, πέρα από την εδραίωση των επαναστατικών κατακτήσεών τους;
Συναντάµε συχνά σοσιαλιστές που χλευάζουν τις ένδοξες κατακτήσεις της αστικής επανάστασης: έχουν κάθε δικαίωµα να το κάνουν αν είναι αναρχικοί, αλλά αν είναι εξουσιαστές ή θιασώτες του λαϊκού κράτους είναι τελείως άδικο να χλευάζουν εκείνους που έκαναν χθες, ό,τι αυτοί προτίθενται να κάνουν αύριο. Παρόλη την καλή πίστη τους, αν κατορθώσουν να δηµιουργήσουν το λαϊκό κράτος τους, την ίδια στιγµή θα έχουν καταπνίξει την επανάσταση, θα έχουν σταµατήσει την πορεία της· και οι ευεργετικές επαναστατικές αρχές θα έχουν γίνει επιζήµιες επειδή θα έχουν βρει µε τη σειρά τους τούς εκµεταλλευτές τους και θα έχουν γίνει για µια πέµπτη τάξη οι χλευαζόµενες ένδοξες κατακτήσεις της τέταρτης τάξης. Παρόλη την καλή πίστη τους, οι εξουσιαστές σοσιαλιστές δε θα είναι λιγότερο αντιδραστικοί από όσο υπήρξε ο παπάς για τη χριστιανική επανάσταση και ο καπιταλιστής για την αστική επανάσταση. Πώς θα µπορούσε το κράτος, ένας ουσιαστικά επιβλαβής θεσµός, ν’ αποκτήσει την αρετή να κάνει το καλό; Μπορεί ποτέ το καλό να αποτελεί γνώρισµα του καταπιεστή ή του τυράννου π.χ. του βασιλιά ή του Θεού; Αν υπήρχε ο θεός, είναι βέβαιο ότι ο κάθε επαναστάτης θα συνωµοτούσε εναντίον του, όπως συνωµοτεί εναντίον των βασιλιάδων και θα συµµαχούσε µε τον σατανά -αυτή την υπέροχη µορφή της εξέγερσης- για να αποπειραθεί παράτολµες ενέργειες εναντίον του πιο σκληρού και θηριώδους τυράννου, επειδή είναι ο πιο απόλυτος και ισχυρός από όλους τους.
Εξυφαίνουν συνωµοσίες ενάντια στους βασιλείς και τους ισχυρούς της γης, οργανώνουν επιθέσεις ενάντια στο αστικό κράτος και επιδιώκουν την ανατροπή του… µόνο και µόνο για να δηµιουργήσουν στη θέση του ένα νέο κράτος που θα διαφέρει στο ότι θα ονοµάζεται λαϊκό κράτος! Η εξουσία, µε οποιαδήποτε µορφή κι αν εµφανίζεται, θα είναι πάντα η µάστιγα του ανθρώπινου είδους. Η βούλησή της δεν µπορεί παρά να εκφράζεται µε το νόµο και οι νόµοι δεν εφαρµόζονται χωρίς µπάτσους. Το γεγονός ότι η εξουσία αποκαλείται λαϊκή, ότι ο νόµος αποκαλείται λαϊκός, ότι οι µπάτσοι αποκαλούνται φύλακες της ασφάλειας, της ειρήνης ή της ελευθερίας, δεν αλλάζει την ουσία των πραγµάτων. Εµείς δε θέλουµε πια ούτε εξουσία, ούτε νόµο, ούτε µπάτσους. ∆ε Θέλουµε να υποµένουµε κανένα ζυγό· είτε αυτός είναι βαµµένος άσπρος, είτε είναι τρίχρωµος ή κόκκινος. «Οι ιεραρχίες, η εξουσία, ολοφάνερη παραβίαση των φυσικών νόµων, Πρέπει να εκριζωθούν. Η πυραµίδα -ο Θεός, ο βασιλιάς, οι άριστοι, οι πληβείοι – πρέπει να ισοπεδωθεί» (Πιζακάνε¹_Η Επανάσταση).
Για να υποταχθεί κανείς στην εξουσία πρέπει να έχει θρησκευτική πίστη. Βάσει ποιας αρχής θα υποταχθούν οι µάζες στην εξουσία σας; Όσο το µπαστούνι της εξουσίας ήταν ακόµα η ράβδος του Μωυσή ή το σκήπτρο του Καρλοµάγνου, ήταν αντικείµενο λατρείας, όµως όταν τη θέση του παίρνει η µεζούρα των εµπόρων, ο λαός το σπάζει και το ρίχνει στην πυρά. Το λεγόµενο λαϊκό κράτος θα είναι πολύ πιο καταπιεστικό από το αστικό κράτος επειδή ο δεσποτισµός του θα είναι ίδιος µε τον πολιτικό δεσποτισµό του σηµερινού κράτους, συν το άθροισµα του οικονοµικού δεσποτισµού όλων των καπιταλιστών, το κεφάλαιο των οποίων θα περάσει στα χέρια του λαϊκού κράτους κι όλο αυτό πολλαπλασιασµένο µε την αύξηση της συγκεντροποίησης, που αναγκαία απαιτείται από το νέο Κράτος που Θα είναι ταυτόχρονα πολιτικό και οικονοµικό.
∆εσποτισµός του λαϊκού κράτους = Σηµερινός πολιτικός δεσποτισµός + Οικονοµικός δεσποτισµός όλων των καπιταλιστών επί Χ τους βαθµούς συγκεντροποίησης. Ποιος νέος και τερατώδης γραφειοκρατικός µηχανισµός θα είναι αναγκαίο να δηµιουργηθεί για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες αυτού του νέου και φρικτού τέρατος; Τι στρατιές υπαλλήλων µυηµένων στα πολύπλοκα µυστήρια της κυβέρνησης; Τάξη διαχωρισµένη και ανώτερη από το λαό και για αυτό ακριβώς το λόγο τυραννική και µισητή, αυτοί οι «νεόφερτοι» της Τέταρτης Τάξης Θα είναι οι νέοι και πιο τροµεροί πολιτικοί καταπιεστές και οικονοµικοί εκµεταλλευτές• κάτοχοι της εξουσίας και του κεφαλαίου, όπως συµβαίνει µε όσους τρυγάνε το µέλι, δε θα µείνουν µε τα χέρια αδειανά.
Αντίο ανθρώπινη χειραφέτηση, αντίο ελευθερία! Αντί για την κυριαρχία της Τρίτης Τάξης θα έχουµε την κυριαρχία της Τέταρτης, που θα καταπιέζει και θα εκµεταλλεύεται µια Πέµπτη. Και αυτοί οι εργάτες που Θα αποκτήσουν εξουσία, Θα είναι τόσο πιο άπληστοι και αποκρουστικοί από τους αστούς, όσο είναι και αυτοί από την αριστοκρατία του µεσαίωνα. Ακόµα µια φορά Θα αναχαιτιζόταν η πορεία της επανάστασης και, είτε καλόπιστα για να εδραιώσουν τις κατακτήσεις της, είτε κακόπιστα για να την εκµεταλλευθούν, Θα την έθαβαν µε ένα ωραίο αντιδραστικό πρόγραµµα που θα έµπαινε πάνω στον τάφο της σαν επιτύµβια στήλη.
∆εν πρέπει να δείχνουµε καµιά εµπιστοσύνη σε αυτούς που λένε ότι θέλουν να κατακτήσουν το Κράτος, για να το καταστρέψουν όταν τελειώσει ο αγώνας: «θέλουν να καταλάβουν το φρούριο για να το καταστρέψουν». Όχι, όχι, αυτοί θέλουν να µας εξαπατήσουν, αν δεν εξαπατούν τον ίδιο τους τον εαυτό. Όλες οι κυβερνήσεις, που αυτοπροβάλλονται ως απελευθερωτικές, υποσχέθηκαν να γκρεµίσουν τα φρούρια που υψώθηκαν από την τυραννία για να κρατούν το λαό υποταγµένο, όµως µόλις κατέκτησαν την εξουσία, αντί να τα γκρεµίσουν, τα ενίσχυσαν ακόµα περισσότερο, για να συνεχίσουν να τα χρησιµοποιούν ενάντια στο λαό. Τις Βαστίλλες τις γκρεµίζουν οι λαοί, οι κυβερνήσεις τις κτίζουν και τις συντηρούν. Η αυτοκτονία δεν είναι κάτι το φυσιολογικό. Καµιά εξουσία, καµιά αρχή στον κόσµο δεν καταστράφηκε ποτέ από µόνη της. κανένας τύραννος δεν κατέστρεψε το φρούριο µόλις το κατέλαβε. Αντίθετα κάθε εξουσιαστική οργάνωση, κάθε τυραννία, λόγω της ίδιας τής φύσης της τείνει πάντα να εξαπλώνεται, να εδραιώνεται όλο και περισσότερο. Η εξουσία µεθάει και οι άριστοι, όταν αποκτήσουν εξουσία, γίνονται οι χείριστοι. «Ο µεγαλύτερος εραστής της ελευθερίας, µόλις αποκτήσει εξουσία, εάν δεν είναι ανίκανος, θέλει όλα να υποτάσσονται στη βούλησή του». (Πιζακάνε _Η Επανάσταση)
Η εξουσία ζαλίζει και τρελαίνει. Τρελός είναι ο Μαζανιέλο όταν φοράει βασιλικά ενδύµατα• τρελός είναι ο Μικέλε ντι Λάντο, όταν ως αξιωµατούχος της φλωρεντινής δηµοκρατίας υποδέχεται µε σπαθιές τους παλιούς επαναστάτες συντρόφους του, κι όµως, τόσο ο ένας όσο κι ο άλλος, όταν ήταν ξυπόλητοι, υπήρξαν οι πιο γενναίοι υπέρµαχοι της λαϊκής εξέγερσης. Υψώθηκαν πάνω από τους άλλους, κατέκτησαν την εξουσία και αυτό στάθηκε αρκετό για να µετατραπούν από εξεγερµένους σε δειλούς τυράννους. Οι επαναστατικές αρχές πρέπει να παραµένουν κτήµα του λαού για να είναι γόνιµες. Μόλις περάσουν στην κυβέρνηση και αποκτήσουν την επίσηµη µορφή τους διαστρεβλώνονται, αλλοιώνεται η φύση τους και γίνονται αντικείµενο εκµετάλλευσης από επαναστατικές γίνονται αντιδραστικές, από την ελευθερία και την ισότητα οδηγούµαστε στην καταπίεση και την εκµετάλλευση.
Όχι, όχι, πρέπει να επιτεθούµε όλοι µαζί στο φρούριο και να το ισοπεδώσουµε, χωρίς να το πάρει υπό την κατοχή του κανένας. Θέλουµε να καταστρέψουµε το Κράτος ολοκληρωτικά, ώστε να µην επιτρέψουµε σε κάποιον να γίνει νέος αφέντης και εκµεταλλευτής. Ζηλωτές υπέρµαχοι της ελευθερίας, δε θα καταθέσουµε τα όπλα έως ότου η αναρχία γίνει ένα τετελεσµένο γεγονός στον κόσµο γιατί, αντίθετα απ’ ό,τι θα ήθελαν να µας δώσουν να καταλάβουµε ορισµένοι θιασώτες του λαϊκού Κράτους, εµείς έχουµε πολλούς λόγους να φοβόµαστε για την ελευθερία ακόµα κι όταν θα έχει εφαρµοστεί η ισότητα. Και άδικα; Μήπως δεν υπάρχουν οι θρησκευτικές κοινότητες στις οποίες βασιλεύει η τελειότερη ισότητα, χωρίς να υπάρχει το παραµικρό ίχνος ελευθερίας; Και αυτή είναι πράγµατι η τέλεια ισότητα επειδή ο αρχηγός υπόκειται στον κοινό κανονισµό και τρώει, ντύνεται και κατοικεί ακριβώς µε τον ίδιο τρόπο όπως και οι άλλοι µοναχοί, από τους οποίους δε διακρίνεται παρά µόνο επειδή διοικεί. Και οι ίδιοι οι θιασώτες του λαϊκού Κράτους, χωρίς τη δική µας εναντίωση, στο τέλος θα εγκαθίδρυαν ένα κράτος τέλειας ισότητας, ασφαλώς, αλλά και γενικής καταπίεσης. Στο σχολείο, στο στρατώνα, στη φυλακή επικρατεί και εκεί ισότητα: µια ισότητα καταπίεσης και δεσποτισµού, όχι πολύ διαφορετική από εκείνη που θα πετύχουµε στο λαϊκό Κράτος.
Με την ανθρώπινη χειραφέτησή του ο άνθρωπος πρέπει να ξαναβρεί την ικανότητα να µπορεί να ικανοποιεί πλήρως όλες του τις ανάγκες, τόσο τις φυσικές όσο και τις ηθικές• τις ανάγκες του στοµαχιού, όπως και εκείνες του πνεύµατος, οι οποίες είναι – και θα είναι ακόµα περισσότερο στο νέο πολιτισµό – επιτακτικές όσο και οι πρώτες. Συνεπώς το ζήτηµα της ανθρώπινης χειραφέτησης δεν περιορίζεται στο ζήτηµα του στοµαχιού, όπως θα ήθελαν να µας πείσουν κάποιοι εξουσιαστές σοσιαλιστές, για να µπορέσουν ύστερα να συµπεράνουν ότι µε την επίτευξη της οικονοµικής ισότητας θα θεραπεύονταν όλα τα δεινά µας. Το στοµάχι ασφαλώς παίζει σπουδαίο ρόλο και τον Κύριο ρόλο, αλλά δεν είναι το παν. Η γεµάτη ταΐστρα µπορεί να κάνει ευτυχισµένα τα γουρούνια αλλά όχι τους ανθρώπους, οι άνθρωποι χρειάζονται αυτό και αλλά πολλά όχι µόνο τη χειραφέτηση του σώµατος αλλά και εκείνη του πνεύµατος.
«Μόνο η ελευθερία µπορεί να επιλύσει το περίπλοκο πρόβληµα, καταργώντας όλους τους νόµους, ανακηρύσσοντας ελεύθερη και ανεξάρτητη κάθε κοινότητα, και κάθε πολίτη• ξεπερνώντας τα εσωτερικά εµπόδια, τις διαφορές, εξαφανίζονται τα όρια των διάφορων κρατών και η ενότητα προκύπτει De Facto από την ισότητα και έτσι δεν θα είναι το αποτέλεσµα µιας νέας συνθήκης που θα επιβληθεί, αλλά η φυσική συνέπεια της κατάργησης κάθε συνθήκης». (Πιζακάνε Η Επανάσταση)
Ορισµένοι αυτοαποκαλούµενοι επαναστάτες πιστεύουν ότι έχουν αιτιολογήσει πλήρως την ονοµασία τους όταν δηλώνουν ότι είναι θιασώτες της πυγµής ή των βίαιων µέσων. Εµείς, αν και είµαστε ένθερµοι υποστηρικτές της βίας, γιατί πιστεύουµε στην αναπόφευκτη αναγκαιότητά της, επειδή από την παιδική µας ηλικία µάθαµε ότι αν δε χυθεί αίµα, δεν υπάρχει λύτρωση. Πιστεύουµε, ωστόσο, ότι αν η επανάσταση ισοδυναµούσε µέχρι σήµερα και θα ισοδυναµεί για λίγο ακόµα µε βία, η βία δεν ήταν ούτε θα είναι πάντα επανάσταση. Η βία των εξεγερµένων µαζών είναι επανάσταση αλλά εκείνη που χρησιµοποιείται από τις αρχές ή την κατεστηµένη εξουσία είναι αντεπανάσταση, είναι αντίδραση. Η πρώτη απελευθερώνει δυνάµεις και καταστρέφει, η δεύτερη αναχαιτίζει και ανοικοδοµεί• η Πρώτη από τη φύση της δεν µπορεί παρά να παράγει το καλό, η δεύτερη δε διαθέτει παρά τη δύναµη του κακού. Να ρυθµίζεις, να ελέγχεις µε νόµους, να νοµοθετείς και να καθοδηγείς είναι πράγµατα διαµετρικά αντίθετα µε την επανάσταση• η ιδέα µιας ρυθµιζόµενης ή καθοδηγούµενης επανάστασης είναι τόσο αντιφατική όσο και εκείνη του καλού που γεννά η εξουσία.
Στην επανάσταση πρέπει να µας απασχολήσει κυρίως η κατεδάφιση, η καταστροφή• η καταστροφή µέχρι την πλήρη και οριστική εδραίωση της επανάστασης, η οποία, χωρίς επιπλέον εµπόδια, Θα συνεχίσει από µόνη της το έργο του αδιάκοπου µετασχηµατισµού. Χρησιµοποιώντας τα λόγια του Μπακούνιν Θα πούµε: «Στην επανάσταση είµαστε εχθροί µε οτιδήποτε συνδέεται µε το εξουσιαστικό σύστηµα, µε οποιαδήποτε αξίωση για επίσηµη καθοδήγηση του λαού και συνεπώς µε οτιδήποτε ονοµάζεται επαναστατική δικτατορία ή προσωρινή κυβέρνηση• είµαστε πεπεισµένοι ότι κάθε κυβερνητική εξουσία, όσο επαναστατική ή προσωρινή κι αν ονοµάζεται, δεν µπορεί να έχει άλλο σκοπό πέρα από τη διαιώνισή της. Οι επαναστάσεις γίνονται από το λαό, δεν µπορούν να βασίζονται παρά µόνο σε αυτόν και κάθε εξουσία που δηµιουργείται και επιβάλλεται στο λαό είναι µοιραία εναντίον του. Καθώς εµείς τρέφουµε απόλυτη εµπιστοσύνη στα ένστικτα των λαϊκών µαζών, το δικό µας µέσο για την επανάσταση είναι η οργανωµένη υποδαύλιση αυτών που ονοµάζονται κακά πάθη και η καταστροφή εκείνων που στο ίδιο το λεξιλόγιο των αστών ονοµάζονται δηµόσια τάξη. Εµείς επικαλούµαστε την αναρχία, αυτή την εκδήλωση της ζωής και των λαϊκών βλέψεων, από την οποία πρέπει να ξεπηδήσει, µε και διαµέσου της ελευθερίας, η αληθινή ισότητα όλων των αντρών και των γυναικών, η νέα τάξη πραγµάτων που θα βασίζεται στην ολοκληρωµένη ανάπτυξη και στην ελεύθερη εργασία των αντρών και των γυναικών και η ίδια η δύναµη της επανάστασης».
Μας κατηγορούν συχνά ορισµένοι από τους αντιπάλους µας ότι δε διαθέτουµε ένα πρόγραµµα. Αν για Πρόγραµµα εννοούν µια νέα µορφή επεξεργασµένη και στην παραµικρή λεπτοµέρειά της, στην οποία θέλουµε να χωρέσουµε όλη την ανθρωπότητα είτε µε το καλό είτε µε το ζόρι, τότε, όταν λένε ότι δε διαθέτουµε πρόγραµµα σηµαίνει ότι µας δικαιώνουν, ότι µας αποκαλούν αληθινούς φίλους της επανάστασης, αναρχικούς, κάτι που υπερηφανευόµαστε ότι είµαστε. Όµως αν για πρόγραµµα εννοούν ένα στόχο και το δρόµο που µας οδηγεί σε αυτόν, ένα σκοπό µε τον προσδιορισµό των µέσων για την επίτευξή του, µια σηµαία αγώνα για τη ζωή και το θάνατο, ένα ιδανικό της ζωής µας, τότε εµείς θα απαντήσουµε ότι η κατηγορία είναι τελείως αβάσιµη επειδή εµείς έχουµε ένα πρόγραµµα και µάλιστα σαφέστατο, ξεκάθαρο και ακριβές.
Η πρώτη λέξη του προγράµµατός µας είναι αναρχία, που µπορούµε να πούµε ότι εµπεριέχει την πεµπτουσία του και η οποία το συµπυκνώνει σε µια και µόνο λέξη. Αν, όπως ήδη είπαµε, η οικονοµική ισότητα είναι κάθε άλλο παρά αδύνατη χωρίς την ελευθερία, η αναρχία, αντίθετα, απαιτεί την πιο τέλεια ισότητα ανάµεσα στους ανθρώπους. Όχι µόνο το ιδανικό, αλλά και η πρακτική µας καθώς και η επαναστατική ηθική µας εµπεριέχονται κατ’ ανάγκη στην αναρχία, η οποία διαµορφώνει έτσι το επαναστατικό µας όλον. Και για αυτό το λόγο εµείς την επικαλούµαστε ως το τέλειο και οριστικό γεγονός της επανάστασης: την επανάσταση για την επανάσταση.
Σε εµάς, από το όλο έργο της αναρχίας, έχει ανατεθεί αποκλειστικά το κοµµάτι της καταστροφής. Εµείς ίσως χαθούµε σε κάποια αψιµαχία ή µε τους πρώτους πυροβολισµούς της µεγάλης ηµέρας• ίσως σε κάποιον από εµάς δοθεί η ευκαιρία να αντικρίσει τη χαραυγή του ανθρώπινου γεγονότος. Και στις δυο περιπτώσεις εµείς θα πεθάνουµε ικανοποιηµένοι. Ικανοποιηµένοι επειδή συνδράµαµε στην καταστροφή αυτού του άδικου, σκληρού και επαίσχυντου κόσµου, ο οποίος στην πτώση του θα µας θάψει στον πιο ένδοξο τάφο που φτιάχτηκε ποτέ για αγωνιστές. Άλλοι άνθρωποι θα γεννηθούν από τα ίδια τα σπλάχνα της γόνιµης επανάστασης για ν’ αναλάβουν το καθήκον να εφαρµόσουν το θετικό και οργανικό µέρος της αναρχίας. Μίσος, πόλεµος και καταστροφή για εµάς, αγάπη, ειρήνη και ευτυχία για αυτούς.
* * *
Κοµµουνισµός σηµαίνει κοινότητα όλων των αγαθών: όλος ο υπάρχων πλούτος βρίσκεται στη διάθεση όλων, τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωση. Κοµµουνισµός, σήµερα πριν την επανάσταση, σηµαίνει επίθεση στην ιδιοκτησία, αύριο στην επανάσταση, θα σηµαίνει οικειοποίηση της γης απ’ το λαό, µεθαύριο, αφού ολοκληρωθεί το κίνηµα, κοµµουνισµός θα σηµαίνει κοινή απόλαυση όλου του υπάρχοντος πλούτου από όλους τους ανθρώπους σύµφωνα µε την αρχή: από τον καθένα σύµφωνα µε τις ικανότητές του, στον καθένα σύµφωνα µε τις ανάγκες του• δηλαδή: από τον καθένα στον καθένα κατά βούληση.
Αρχίζουµε, πρώτα από όλα, παρατηρώντας ότι η οικειοποίηση και η απόλαυση όλου του υπάρχοντος πλούτου πρέπει κατά τη γνώµη µας να είναι έργο του ίδιου του λαού. Επειδή ο λαός, η ανθρωπότητα, δεν είναι ένα άτοµο που µπορεί να πάρει και να κρατήσει στα χέρια του όλο τον υπάρχοντα πλούτο, οι κρατιστές κοµµουνιστές κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι για αυτό το λόγο πρέπει να εξουσιοδοτηθούν αντιπρόσωποι, θεµατοφύλακες του κοινού πλούτου• µε άλλα λόγια να δηµιουργηθεί µια τάξη διευθυντών της κοινής οικονοµίας. Εµείς δε συµµεριζόµαστε αυτή την άποψη. Εµείς δε θέλουµε διαµεσολαβητές, δε θέλουµε αντιπροσώπους που καταλήγουν πάντα να µην αντιπροσωπεύουν τίποτα πέρα από τους εαυτούς τους, δε θέλουµε διαµεσολαβητές της ισότητας, ούτε και διαµεσολαβητές της ελευθερίας, δε θέλουµε µια νέα κυβέρνηση, δε θέλουµε ένα νέο κράτος έστω κι αν θέλουν να το αποκαλούν λαϊκό και δηµοκρατικό, επαναστατικό ή προσωρινό.
Ο κοινός πλούτος, διάσπαρτος πάνω σε όλη τη γη, αν και ανήκει δικαιωµατικά σε ολόκληρη την ανθρωπότητα, θα χρησιµοποιηθεί από κοινού από αυτούς που θα έχουν φυσική πρόσβαση σ’ αυτόν και θα είναι σε θέση να τον χρησιµοποιήσουν. Είναι η φυσική εξουσιοδότηση που κάνει όλη η ανθρωπότητα σε ένα τµήµα της για να ασκήσει µέρος του συνολικού δικαιώµατός της πάνω στον υπάρχοντα πλούτο. Οι άνθρωποι αυτής της χώρας θα χρησιµοποιήσουν τη γη, τις µηχανές, τα εργαστήρια, τα σπίτια κλπ. αυτής της χώρας και θα τα χρησιµοποιήσουν όλοι από κοινού. Όντας αυτοί τµήµα της ανθρωπότητας, θ’ ασκήσουν το δικαίωµά τους εδώ, de facto και άµεσα πάνω σε ένα µέρος του ανθρώπινου πλούτου. Όµως, αν ένας κάτοικος του Πεκίνου ερχόταν σε αυτή τη χώρα θα είχε τα ίδια δικαιώµατα µε τους άλλους: θ’ απολάµβανε κι εκείνος από κοινού µε τους άλλους όλο τον πλούτο της χώρας µε τον ίδιο τρόπο που θα το έκανε και στο Πεκίνο.
Η συγκέντρωση ατόµων ιδίου επαγγέλµατος, που απαιτείται φυσικά από το µεγάλο εκµηχανισµένο εργαστήριο ή το µεγάλο εργοστάσιο, Θα δηµιουργήσει τη λεγόµενη συντεχνία, ένωση ή επαγγελµατικό κλάδο, που πιθανώς θα είναι η µορφή µε την οποία θα οργανωθεί η εργασία στην κοινότητα. Όµως, αν η συντεχνία ή ο επαγγελµατικός κλάδος κατέχει και χρησιµοποιεί το µέρος του κεφαλαίου που του χρειάζεται, αυτό δε σηµαίνει ότι αυτός θα είναι και ο ιδιοκτήτης του. Το δικαίωµα της ιδιοκτησίας παραµένει ενιαίο και αδιαίρετο για ολόκληρη την ανθρωπότητα και εµείς δε θα υποστηρίξουµε ποτέ τη συντεχνία-ιδιοκτήτη περισσότερο από το Κράτος-ιδιοκτήτη. Ωραία δουλειά θα έχουµε κάνει αν καταστρέψουµε το κράτος για να το αντικαταστήσουµε µε ένα πλήθος µικρών κρατών! Να σκοτώσουµε το τέρας µε το ένα κεφάλι για να το αντικαταστήσουµε µε ένα που έχει χίλια κεφάλια! Όχι, το είπαµε και δε θα σταµατήσουµε να το επαναλαµβάνουµε: δε θέλουµε διαµεσολαβητές, δε θέλουµε αντιπροσώπους, µεσάζοντες και καλοθελητές που καταλήγουν πάντα να γίνουν οι πραγµατικοί αφέντες• θέλουµε όλος ο υπάρχων πλούτος να γίνει άµεσα κτήµα του ίδιου του λαού, να διατηρηθεί στα στιβαρά του χέρια και αυτός ο ίδιος να αποφασίσει τον καλύτερο τρόπο για να τον απολαύσει, τόσο στην παραγωγή όσο και στην κατανάλωση.
Όµως, µας ρωτούν, θα µπορέσει να εφαρµοστεί ο κοµµουνισµός; Θα έχουµε αρκετά αγαθά για να αφήσουµε στον καθένα το δικαίωµα να παίρνει κατά βούληση, χωρίς να απαιτείται από τα άτοµα περισσότερη εργασία από όση τα ίδια θα ήθελαν να προσφέρουν; Ναι, απαντάµε εµείς. Ασφαλώς θα είναι δυνατόν να εφαρµοστεί η αρχή «από τον καθένα και στον καθένα κατά βούληση», επειδή στη µελλοντική κοινωνία η παραγωγή θα είναι τόσο άφθονη ώστε δε θα υπάρχει η παραµικρή ανάγκη να περιορίσουµε την κατανάλωση, ούτε να απαιτήσουµε από τους ανθρώπους περισσότερη εργασία από όση θα µπορούν ή θα θέλουν να προσφέρουν. Αυτή την τεράστια αύξηση της παραγωγής την οποία σήµερα ούτε καν µπορούµε να διανοηθούµε, µπορούµε να την προβλέψουµε εξετάζοντας τις αιτίες που θα την προκαλέσουν• αιτίες που µπορούν να συνοψιστούν στις εξής τρεις βασικές:
1. Η αρµονία της συνεργασίας στους διάφορους τοµείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, που θα αντικαταστήσει τις συγκρούσεις του σηµερινού ανταγωνιστικού συστήµατος.
2. Η αθρόα εισαγωγή µηχανών κάθε είδους.
3. Η σηµαντική εξοικονόµηση εργατικής δύναµης, πρώτων υλών και µέσων εργασίας, που θα προκύψει από την κατάργηση της βλαβερής και άχρηστης παραγωγής.
Σήµερα, στο σύστηµα της καπιταλιστικής παραγωγής, τα πάντα είναι ανταγωνισµός, πάλη: λυσσαλέα πάλη µεταξύ καπιταλιστών, µεταξύ εργατών, µεταξύ του καπιταλιστή και του εργάτη• πάλη µεταξύ ατόµων, µεταξύ περιφερειών, µεταξύ εθνών. Είναι ένας ανελέητος πόλεµος, στον οποίο ο θάνατος του ενός είναι η ζωή του άλλου. Ένας εργάτης βρίσκει εργασία εκεί όπου την έχασε ένας άλλος, ο καπιταλιστής πλουτίζει µε την εισαγωγή µηχανών [παραγωγή], ενώ χιλιάδες εργάτες πετιούνται στο δρόµο, κάποιες βιοµηχανίες ευηµερούν, άλλες δοκιµάζονται, ένας καπιταλιστής πλουτίζει για τον ίδιο λόγο που άλλοι αντίθετα, χρεοκοπούν.
Στη µελλοντική κοινωνία, όπως ήδη είπαµε, δε θα υπάρχει πια αγώνας µεταξύ των ανθρώπων αλλά κοινός αγώνας όλων των ανθρώπων ενωµένων για τη µεγαλύτερη κατάκτηση και τη µεγαλύτερη εκµετάλλευση των φυσικών δυνάµεων. ∆ε θα είναι πια όλοι εναντίον όλων αλλά ένας για όλους και όλοι για έναν. Καθένας µπορεί να φανταστεί τη µεγάλη αλλαγή που θα επιτευχθεί στα αποτελέσµατα της παραγωγής. Πόσο θα αυξανόταν η παραγωγή αν ο καθένας, αντί να παλεύει ενάντια στους άλλους, είχε τη βοήθειά τους, όντας πια αυτοί συνεργάτες του και όχι εχθροί του; Αν η απλή συνεργατική εργασία δέκα ανθρώπων αποφέρει αποτελέσµατα που είναι τελείως αδιανόητα για έναν άνθρωπο µόνο του, πόσο µεγάλα θα είναι τα αποτελέσµατα που θα αποφέρει η µεγάλη συνεργασία όλων των ανθρώπων που σήµερα εργάζονται σε κατάσταση συνεχούς και αµοιβαίας εχθρότητας; Και οι µηχανές; Η εµφάνιση αυτών των ισχυρών µέσων εργασίας, όσο σηµαντική και αν µας φαίνεται σήµερα, είναι ασήµαντη σε σχέση µε αυτό που θα υπάρξει στη µελλοντική κοινωνία. Η εισαγωγή των µηχανών σήµερα συχνά παρεµποδίζεται από το συµφέρον του καπιταλιστή, ο οποίος «κάνει τους υπολογισµούς του βάσει της διαφοράς που υπάρχει ανάµεσα στην αξία των µηχανών και την αξία της εργατικής δύναµης που αυτές µπορούν να αντικαταστήσουν».(Μαρξ_ Κεφάλαιο)
Σήµερα, οι µηχανές δεν έχουν σκοπό να ελαφρύνουν τον κόπο του εργάτη αλλά µόνο να δηµιουργήσουν µεγαλύτερη ποσότητα υπεραξίας για να αυξάνεται όλο ένα και περισσότερο το κεφάλαιο. Συνεπώς, το όφελος, το ποσοστό του κέρδους, αποτελεί το µοναδικό λόγο που µπορεί σήµερα να τις κάνει αποδεκτές. Πόσες µηχανές παραµένουν αχρησιµοποίητες επειδή η χρήση τους θα κόστιζε στον καπιταλιστή περισσότερο από όσο του κοστίζει η εργατική δύναµη την οποία θα αντικαθιστούσαν! Η αισχρή και άθλια κατάσταση του εργάτη που απασχολείται στις πιο κοπιαστικές εργασίες είναι ακριβώς ο λόγος που εµποδίζει την εισαγωγή των µηχανών σε αυτού του είδους τις εργασίες. Ο καπιταλιστής αγοράζει λοιπόν την εργατική δύναµη σε µια τόσο χαµηλή τιµή ώστε δεν έχει κανένα συµφέρον να εκτελέσει αυτές τις εργασίες µε τη βοήθεια των µηχανών. «Γι’ αυτό και είναι στην Αγγλία, τη χώρα των µηχανών, που η ανθρώπινη δύναµη σπαταλιέται για µικροδουλειές µε τον πιο αδιάντροπο κυνισµό». Αυτό το γεγονός φανερώνει την ηλιθιότητα εκείνων που, κάνοντας πνεύµα, µας αντιτείνουν: ποιος θα σκουπίζει τους δρόµους, ποιος θα αδειάζει τους βόθρους; Όλα αυτά θα γίνονται από τις µηχανές, που θα επινοούνται και θα χρησιµοποιούνται πια για να µειώσουν το φυσικό και ηθικό κόπο ενός συγκεκριµένου είδους εργασίας. Σήµερα, ο ίδιος ο εργάτης είναι εχθρός των µηχανών και δικαίως, επειδή για αυτόν είναι πεινασµένα τέρατα που έρχονται για να τον υποβιβάσουν, να τον βασανίσουν, να τον συντρίψουν. Όµως, πόσο µεγάλο συµφέρον θα είχε από την αύξηση του αριθµού τους όταν δε θα ήταν πια σκλάβος των µηχανών αλλά µε αυτές στην υπηρεσία του θα εργαζόταν για τον εαυτό του;
Τέλος, πρέπει να υπολογίσουµε τη µεγάλη εξοικονόµηση που θα επιτευχθεί στα τρία στοιχεία της εργασίας: την εργατική δύναµη, τις πρώτες ύλες και τα µέσα παραγωγής, που σήµερα σπαταλούνται φοβερά σε µια τελείως άχρηστη, αν όχι επιζήµια για την ανθρωπότητα, παραγωγή. Η απαρίθµηση θά’ ταν ατελείωτη, αλλά θα αρκεστούµε ν’ αναφέρουµε το στρατό ξηράς, το πολεµικό ναυτικό και τον αντίστοιχο οπλισµό τους, την κατασκευή και τη συντήρηση οχυρών, στρατώνων, στόλων, οπλοστασίων, κανονιών και όλων όσων είναι απαραίτητα για τον πόλεµο, τις φυλακές και ό,τι αφορά την αστυνοµία και τη δικαιοσύνη, τις εκκλησίες και ό,τι αφορά τη λατρεία. Και χωρίς να επεκταθούµε περισσότερο, ο καθένας µήπως δεν µπορεί να δει πόσα χέρια, πόσες πρώτες ύλες και πόσα µέσα εργασίας απασχολούν όλα αυτά τα τόσο επιβλαβή πράγµατα για την ανθρωπότητα; Και επίσης, πόσο θαυµαστή θα ήταν η παραγωγή χρήσιµων σε όλους πραγµάτων αν η ανθρωπότητα χρησιµοποιούσε για αυτό και µόνο το σκοπό όλες τις δυνάµεις της, όλες τις πρώτες ύλες και όλα τα µέσα εργασίας; Αυτή η εξοικονόµηση εργατικής δύναµης, πρώτων υλών και µέσων εργασίας θα υλοποιηθεί αµέσως µε την έναρξη της επανάστασης για αυτό και µόνο το λόγο δεν πρέπει να φοβόµαστε ότι αρχικά, όταν ακόµα δεν θα έχει αυξηθεί ο αριθµός των µηχανών, η παραγωγή µπορεί να είναι ανεπαρκής. Αρκεί να ρίξουµε µια µατιά στις στατιστικές της κατανάλωσης της άρχουσας τάξης για να πειστούµε. Ένας επιφανής άνθρωπος² που περιέγραψε τη γη είπε: «Η γη είναι αρκετά µεγάλη για να µας χωρέσει όλους στον κόρφο της, αρκετά πλούσια για να επιτρέψει σε όλους µας να ζήσουµε άνετα. Μπορεί να δώσει αρκετά ινώδη φυτά ώστε να ντυθούµε όλοι, έχει αρκετές πέτρες και άργιλο ώστε να φτιαχτούν κατοικίες για όλους. Υπάρχει θέση για όλους τους αδελφούς στο τραπέζι της ζωής. Αυτά είναι τα γεγονότα στην οικονοµική απλότητά τους».
Ναι, ο κοµµουνισµός είναι εφαρµόσιµος. θα µπορούµε να επιτρέψουµε στον καθένα να παίρνει κατά βούληση ό,τι χρειάζεται επειδή θα υπάρχουν αρκετά για όλους, δε θα χρειάζεται να απαιτούµε περισσότερη εργασία από όση θα θέλει να δώσει ο καθένας επειδή θα υπάρχουν πάντα αρκετά αγαθά για το αύριο. Αυτή η αφθονία, η οποία µεταφέρει την αναγκαιότητα της εργασίας για την επιβίωση από το άτοµο στην ανθρώπινη κοινότητα, απελευθερώνει την ατοµική εργασία από κάθε στοιχείο καταπίεσης και υποδούλωσης, αφήνοντάς της µόνο το θέλγητρο µιας φυσικής και ηθικής ανάγκης, απολύτως ίδιας µε όλες τις άλλες ανάγκες για µια ολοκληρωµένη ανθρώπινη ανάπτυξη: τη µελέτη, τη συµβίωση µε τη φύση, το θαυµασµό της οµορφιάς των έργων τέχνης, τον έρωτα, κ.τ.λ..
∆ε µας αρκεί να δείξουµε ότι ο κοµµουνισµός είναι εφικτός: πρέπει να αποδείξουµε ότι είναι και αναγκαίος. Όχι µόνο µπορεί κανείς να είναι κοµµουνιστής αλλά πρέπει να είναι, ειδάλλως υπάρχει κίνδυνος να του διαφύγει ο σκοπός της επανάστασης. Πράγµατι, αν µετά την κοµουνιστικοποίηση των µέσων της εργασίας διατηρηθεί η ατοµική ιδιοποίηση των προϊόντων της εργασίας, θα πρέπει αναγκαστικά να διατηρηθεί και το χρήµα ή κάποιο ισοδύναµό του• να επιτρέψουµε, τέλος πάντων, µια λίγο-πολύ µεγάλη συσσώρευση του πλούτου σύµφωνα µε τη µεγαλύτερη ή µικρότερη αξία ή καλύτερα, την ικανότητα του κάθε ατόµου. Όσοι φτάσουν να κατέχουν περισσότερο πλούτο θα υψωθούν πάνω από το επίπεδο των άλλων και η ισότητα θα εξαφανιστεί. ∆ε θα αρκεί τότε για τους αντεπαναστάτες παρά ένα βήµα για να επαναφέρουν το δικαίωµα της κληρονοµιάς και σίγουρα δε θα λείψουν οι σχετικές προτάσεις.
Η ανθρώπινη εργασία ή έχει υλοποιηθεί ή είναι δυνητική: ή είναι το προϊόν ή είναι η εργατική δύναµη. Στην πρώτη περίπτωση ικανοποιεί τις ανθρώπινες ανάγκες, στη δεύτερη απαιτεί την ικανοποίηση των αναγκών του εργάτη που την προσφέρει: απαιτεί τα αναγκαία για τη συντήρηση της εργατικής δύναµης. Στην πρώτη περίπτωση, η εργασία βρίσκεται σε ένα πεδίο τέλειας ισότητας, γιατί όλες οι ανθρώπινες ασχολίες, όσο διαφορετικές κι αν είναι, είναι πάντα εξίσου αξιοπρεπείς και σεβαστές επειδή η ικανοποίηση όλων των αναγκών µας, όσο διαφορετικές και αν είναι, είναι εξίσου αναγκαία και σωστή. Όµως στη δεύτερη περίπτωση, όταν η εργασία είναι δυνητική ή εργατική δύναµη, όταν δηλαδή επιδιώκει την ικανοποίηση των αναγκών του εργάτη που την προσφέρει, είναι τόσο άνιση, όσο άνιση είναι και η κατάσταση των ίδιων των κατόχων της εργατικής δύναµης. Η ανισότητα µεταξύ των εργατών αντανακλάται στην εργασία και την επισφραγίζει. Αν η διενέργεια τοµών σε δύσοσµα πτώµατα είναι ευγενέστερο επάγγελµα από τον τεµαχισµό βοδιών και κριαριών, αυτό συµβαίνει ακριβώς επειδή ο ανατόµος (ιατροδικαστής) βρίσκεται σε πολύ καλύτερες υλικές και φυσικές συνθήκες από εκείνες του φτωχού χασάπη. Η ίδια εργασία θεωρείται ταπεινή ή ευγενής ανάλογα µε το αν γίνεται από ένα φτωχό µεροκαµατιάρη αγρότη ή έναν καθηγητή γεωπονικής.
Ένα από τα ωραιότερα αποτελέσµατα του κοµµουνισµού είναι ότι θα καταστήσει απολύτως ίσες όλες τις διαφορετικές µορφές εργασίας, εξισώνοντας ακριβώς τις ίδιες τις συνθήκες ζωής των εργατών, εκχωρώντας τους δηλαδή όλα αυτά που χρειάζονται για να επανακτούν τις δυνάµεις τους, όλα όσα απαιτούν οι ανάγκες τους. Είµαστε αντίθετοι στο ν’ αποδίδεται στον καθένα το προϊόν της εργασίας του, κάτι που θα επανέφερε την ανισότητα µεταξύ των ανθρώπων καθώς και την ανισότητα ανάµεσα στα διάφορα είδη εργασίας. θα βλέπαµε να επανεµφανίζονται αµέσως η «καθαρή» και η «βρώµικη» εργασία, η «ευγενής» και η «ταπεινή» εργασία, η «ελαφριά» και η «βαριά» εργασία: η µεν θα ήταν η αναψυχή των πλουσίων ενώ η δε το φορτίο των φτωχών. Τότε δε θα ήταν πλέον η προσωπική έφεση και η προτίµηση του καθένα αυτές που θα τον ωθούσαν ν’ αφοσιωθεί στο α’ ή το β’ είδος δραστηριότητας• θα ήταν το συµφέρον, η προσδοκία του µεγαλύτερου κέρδους από το α΄ ή β΄ επάγγελµα. θα ξαναγεννιόντουσαν έτσι η οκνηρία και η φιλοπονία, η αξία ή η αναξιότητα, το καλό και το κακό, η φαυλότητα και η αρετή και συνεπώς η επιβράβευση και η τιµωρία, ο νόµος και ο δικαστής, ο µπάτσος και η φυλακή.
Τέλος, θα πούµε ότι είναι αδύνατο να είσαι αναρχικός χωρίς να είσαι κοµµουνιστής. Η ιδέα και µόνο της διανοµής των προϊόντων σύµφωνα µε την αξία τους εµπεριέχει µέσα της το σπέρµα της εξουσίας. ∆εν µπορεί να υπάρξει χωρίς να γεννήσει αµέσως το νόµο, το δικαστή, το χωροφύλακα. Παλιότερα, όλοι οι αναρχικοί αποκαλούµασταν κολεκτιβιστές για να ξεχωρίζουµε από τους εξουσιαστές κοµµουνιστές, όµως κατά βάθος δεν ήµαστε τίποτα άλλο από αντιεξουσιαστές κοµµουνιστές, που αυτοαποκαλούµασταν κολεκτιβιστές και διακηρύσσαµε ότι όλα πρέπει να είναι κοινά, χωρίς να κάνουµε διάκριση µεταξύ των µέσων εργασίας και των προϊόντων της εργασίας. Μια ωραία ηµέρα είδαµε να εµφανίζεται στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο µια νέα σχολή, η οποία, αναβιώνοντας παλαιά λάθη, άρχισε να φιλοσοφεί, να κάνει διακρίσεις και διαφοροποιήσεις και κατέληξε να γίνει υπέρµαχη ενός κολεκτιβισµού, ο οποίος δεν ήταν ούτε ο εξουσιαστικός κοµµουνισµός, ούτε ο αναρχοκοµµουνισµός. Ίσως οι υποστηρικτές της να έκαναν την αξιέπαινη σκέψη να πραγµατοποιήσουν µια σύνθεση, αλλά στην πράξη κατόρθωσαν µόνο να δηµιουργήσουν ένα κεντρώο κόµµα, µια µεσοβέζικη λύση, έναν άνευρο εκλεκτικισµό.
Σκέφτηκαν µε τον ακόλουθο τρόπο: υπάρχουν αξίες χρήσης και αξίες παραγωγής. Οι αξίες χρήσης είναι αυτές που χρησιµοποιούµε για την ικανοποίηση των προσωπικών µας αναγκών: το σπίτι όπου κατοικούµε, τα τρόφιµα που καταναλώνουµε, τα βιβλία, τα ρούχα, κλπ.. Οι αξίες παραγωγής είναι εκείνες που χρησιµοποιούµε για να παράγουµε: το εργοστάσιο, οι στάβλοι, τα υπόστεγα, οι αποθήκες, οι µηχανές και τα κάθε είδους εργαλεία για την εργασία, η γη, κ.τ.λ.• κοντολογίς, όλα τα µέσα της εργασίας συν τις πρώτες ύλες της εργασίας. Οι πρώτες αξίες, που χρησιµεύουν στην ικανοποίηση των αναγκών του ατόµου, πρέπει να αποδίδονται ατοµικά, ενώ οι δεύτερες, που χρησιµεύουν σε όλους για την παραγωγή, πρέπει να αποδίδονται συλλογικά. Αυτός ο συλλογισµός, για να πούµε την αλήθεια, δε µας φαίνεται πολύ πειστικός και ρωτάµε τους αντιπάλους µας: εσείς που αποδίδετε τον τίτλο της αξίας παραγωγής στο κάρβουνο, που χρησιµεύει για να τροφοδοτεί τη µηχανή, στο λάδι που χρησιµεύει για να την λιπαίνει, στη λάµπα λαδιού που φωτίζει το εργαστήριο, για ποιο λόγο δε θέλετε να τον δώσετε και στο ψωµί και το κρέας που µε τρέφουν, στο λάδι που βάζω στη σαλάτα, στη λάµπα λαδιού που φωτίζει το γραφείο µου, σε όλα όσα µου χρησιµεύουν, κοντολογίς, για την ανάπτυξη της τελειότερης από όλες τις µηχανές, του γεννήτορα όλων των µηχανών, του ανθρώπου; Εντάσσετε στις αξίες παραγωγής το λιβάδι και το στάβλο, που χρησιµεύει στα βόδια και τα άλογα, και θέλετε ν’ αποκλείσετε το σπίτι και τον κήπο που χρησιµεύουν στο ευγενέστερο από όλα τα ζώα, τον άνθρωπο; Πώς µπορείτε να προσδιορίσετε τη διαφορά, κάτι που ακόµα και σήµερα είναι δύσκολο, αλλά που γίνεται τελείως ανέφικτο όταν ο παραγωγός και ο καταναλωτής ταυτίζονται; Σίγουρα αυτή η θεωρία δε θα µπορούσε να ενδυναµώσει τους οπαδούς της ατοµικής απόδοσης των προϊόντων της εργασίας. Το µόνο αποτέλεσµα που είχε ήταν να σηµάνει συναγερµό µεταξύ των αναρχικών, οι οποίοι, φοβούµενοι ότι ήθελε να µειώσει την εµβέλεια των επαναστατικών διεκδικήσεων, ένιωσαν την επείγουσα ανάγκη να δηλώσουν καθαρά και απερίφραστα ότι είναι κοµµουνιστές.
Αφού καταρρίψαµε την ελάχιστα επιστηµονική επιστήµη, δεχτήκαµε επίθεση από την άλλη µεριά στο όνοµα της δικαιοσύνης. ∆εν είναι δίκαιο -µας παρατηρούν- εκείνος που εργάζεται περισσότερο να πρέπει να παίρνει όσο και ο άλλος που εργάζεται λιγότερο και, σε περίπτωση ανάγκης, ακόµα και περισσότερο από εκείνον, όπως θα θέλαµε: η απόδοση των προϊόντων δεν πρέπει να γίνεται σύµφωνα µε τις ανάγκες ή τη βούληση του ατόµου αλλά σύµφωνα µε την αξία του. Όµως πώς θα µπορέσετε -απαντάµε εµείς- µε τη συλλογική εργασία της µεγάλης βιοµηχανίας και µε την όλο και µεγαλύτερη τάση της σύγχρονης εργασίας να χρησιµοποιεί την παρελθοντική εργασία, πώς θα µπορέσετε να διακρίνετε πόσο παράγει ο ένας και πόσο παράγει ο άλλος; Θα πάρουµε ως βάση της απόδοσης των προϊόντων την εργάσιµη ώρα. Θα υπολογίσουµε την παραγωγή σε µια ώρα µέσης εργασίας ή κοινωνικής εργασίας και θα δώσουµε στον καθένα τα αγαθά που αντιστοιχούν στις ώρες εργασίας του. Όµως τότε µη µας µιλάτε άλλο εν ονόµατι της δικαιοσύνης! ∆εν µπορείτε ν’ αγνοείτε ότι η µέση εργασία ή κοινωνική εργασία δεν πραγµατοποιείται παρά µόνο µέσα στα πλαίσια της συνεργασίας, «διαµέσου του καπιταλιστή που εκµεταλλεύεται πολλούς µαζί εργάτες» στη σηµερινή κοινωνία και διαµέσου της κοινότητας στη µελλοντική κοινωνία• δεν µπορείτε ν’ αγνοείτε ότι «ο µεµονωµένος εργάτης, ο Πέτρος ή ο Παύλος, δεν είναι το ίδιο µε το µέσο εργάτη» (Μαρξ _κεφάλαιο) και τότε σε τι µετατρέπεται η υποτιθέµενη δικαιοσύνη σας; Σε τίποτα περισσότερο ή σε τίποτα λιγότερο από την αυθαιρεσία και την αδικία. Οι αντίπαλοί µας επιχειρούν µια τελευταία και απελπισµένη επίθεση στο όνοµα της σκοπιµότητας. Με τον κοµµουνισµό σας -λένε- θα εκλείψει το κίνητρο για εργασία, που εµείς διατηρούµε µε την ατοµική απόδοση των προϊόντων. Όποιος µπορεί να ικανοποιεί όλες τις ανάγκες του χωρίς να εργάζεται, είναι βέβαιο ότι δε θα εργάζεται επειδή η εργασία είναι επίπονη. Οι υποστηρικτές της καπιταλιστικής τάξης δε λένε κάτι διαφορετικό. Όµως το πρώτο αποτέλεσµα της επανάστασής µας θα είναι ακριβώς ν’ απαλλάξει την εργασία από κάθε κόπο. Παραβλέποντας τις πολλαπλές αιτίες που καθιστούν κοπιαστική την εργασία στη σηµερινή κοινωνία, τις συνθήκες αθλιότητας και εξαχρείωσης στις οποίες βρίσκεται ο εργαζόµενος, την αναγκαιότητα να κάνει µια εργασία αντίθετη στην έφεσή του ή υπεράνω των δυνατοτήτων του κ.τ.λ., πρέπει να πούµε ότι η κύρια αιτία, ο καταναγκασµός, θα πρέπει απαραίτητα να εκλείψει µαζί µε όλες τις άλλες. Ο καταναγκασµός της εργασίας, που σήµερα επιβάλλεται στο άτοµο υπό την απειλή της πείνας, στη µελλοντική κοινωνία θα µετατεθεί σε ολόκληρη την ανθρωπότητα• αποτέλεσµα αυτού του γεγονότος, όπως ήδη αναφέραµε, η εργασία θα πάψει να είναι µια εξωτερική ανάγκη και θα γίνει µια εσωτερική ανάγκη του ατόµου, δηλαδή θα πάψει να επιβάλλεται από τον ανθρώπινο νόµο της πείνας και θα διατηρήσει µόνο το χαρακτήρα του φυσικού κανόνα υγιεινής. Όποιος δεν εργάζεται δεν τρώει, λέει ο νόµος των κολεκτιβιστών που για να εφαρµοστεί χρειάζεται τους µπάτσους, όποιος δεν εργάζεται ζει άσχηµα και φθίνει, λέει ο κανόνας υγιεινής εκείνου του φυσικού νόµου που εµείς θέλουµε ως µοναδικό ρυθµιστή. Είναι αδύνατο να παραβιάσουµε ένα άρθρο του φυσικού νόµου, αποφεύγοντας την αντίστοιχη ποινή που αυτός προβλέπει. «Η γυµναστική είναι οι άχρηστες κινήσεις που κάνουµε ως τιµωρία για τις χρήσιµες κινήσεις που δεν κάναµε» (Άντολφ Βογκτ, καθηγητής υγιεινής στο Πανεπιστήµιο της Βέρνης.). Σήµερα, είτε µε το καλό είτε µε το ζόρι κανένας δε µένει αδρανής. Όσοι έχουν στο µυαλό τους µόνο τις διασκεδάσεις κάνουν άσκοπες κινήσεις ή κινήσεις που, είναι αλήθεια, αποβλέπουν στην καταπίεση και την εκµετάλλευση όσων υποφέρουν, αλλά πάντως κάνουν µια δραστηριότητα. Τώρα ο κύριος σκοπός της επανάστασής µας θα πρέπει να είναι ακριβώς ν’ αφαιρέσουµε από τους ανθρώπους τα µέσα για να κάνουν κινήσεις άχρηστες ή επιβλαβείς για την ανθρωπότητα. Αφού αποκλειστεί κάθε άλλη οδός για τη φυσική, ηθική και διανοητική δραστηριότητα και αφού αφεθεί ελεύθερη µόνο εκείνη της ανθρώπινης χρησιµότητας, ο φυσικός νόµος θα εφαρµοστεί πλήρως: να καταστούµε χρήσιµοι στο συνάνθρωπό µας ή να σβήσουµε µέσα στην αδράνεια. Και το µοναδικό µέσο για να φράξουµε όλους τους δρόµους της άχρηστης ή επιβλαβούς για την ανθρωπότητα δραστηριότητας είναι ο κοµµουνισµός όχι µόνο των µέσων κατ των πρώτων υλών της εργασίας αλλά και των προϊόντων της εργασίας. Ο ολοκληρωµένος κοµµουνισµός, ο πραγµατικός κοµµουνισµός.
Κάθε κοινωνικότητα έχει τα δικά της ιδιαίτερα κίνητρα για την ανθρώπινη δραστηριότητα που ταιριάζουν στην εποχή της και το να θέλουµε να προσαρµόσουµε σε µια [κοινωνικότητα] τα κίνητρα µιας άλλης είναι κάτι τελείως παράλογο. Τα κίνητρα των πολεµικών αρετών της αρχαιότητας δεν είναι τα ίδια µε εκείνα του µεσαίωνα, και τα τελευταία δε θα µπορούσαν µε τη σειρά τους να γεννήσουν τις καπιταλιστικές αρετές της σύγχρονης κοινωνικότητας και συνεπώς είναι ανόητο να θέλουµε να υιοθετήσουµε «τη δίψα του συµφέροντος» ως κίνητρο της δραστηριότητας της ανθρώπινης κοινωνικότητας. Το κοινό ή ανθρώπινο συµφέρον που στην επανάστασή µας θ’ αντικαταστήσει το ατοµικό, θα είναι αναγκαστικά το κίνητρο µιας δραστηριότητας χρήσιµης σε όλους, µιας δραστηριότητας εξαιρετικά ανθρώπινης. Αυτή η απεριόριστη δραστηριότητα θα είναι ο µόνος απλόχωρος στίβος στον οποίο θα αγωνίζονται οι άνθρωποι για τις αναίµακτες και ευγενείς κατακτήσεις του καλού, του ωραίου, του µεγάλου. ∆ραστηριοποιούµενος ταυτόχρονα σε σωµατικές και διανοητικές εργασίες, συχνά διαφορετικές και πολυσχιδείς, ο άνθρωπος θα κερδίσει σε πνευµατική και φυσική οµορφιά, ένα ρωµαλέο και καλοσχηµατισµένο σώµα, µια ευγενική και ανθρώπινη ψυχή. Θα τρέξει θαρραλέος σε µακρινές και ανεξερεύνητες περιοχές, ανάµεσα σε άγριους λαούς για να ικανοποιήσει τη δίψα του για µεγαλείο, προκειµένου να συλλέξει τρόπαια όχι πλέον αφανισµού αλλά αληθινής ανθρώπινης δόξας. Και αν η αγάπη, η οποία αποτελεί σηµαντικό κοµµάτι της ζωής, υπήρξε τόσο ισχυρό κίνητρο δραστηριότητας στους προγενέστερους πολιτισµούς, πόσο περισσότερο θα είναι στο µέλλον, όταν θα έχει την εργασία ως το µοναδικό πεδίο των κατακτήσεών της; Η σωµατική, διανοητική και ηθική δραστηριοποίηση υπέρ της ανθρωπότητας θα είναι η µοναδική εφικτή εργασία της ανθρώπινης κοινωνικότητας, που µε το στόµα του φυσικού νόµου, χωρίς δικαστές και µπάτσους, θα πει στους ανθρώπους: θέλετε να ζήσετε υγιείς, δυνατοί και ωραίοι; Εργαστείτε. Θέλετε να είστε δυνατοί και υγιείς πνευµατικά; Εργαστείτε. Θέλετε να ικανοποιήσετε τη δίψα σας για το ωραίο και το µεγάλο; Εργαστείτε. Θέλετε να κατακτήσετε την αγάπη της γυναίκας που αγαπάτε; Εργαστείτε. ∆ε θα εργαστείτε; Εγώ σας καταδικάζω αµείλικτα να φυτοζωείτε σαν κτήνη, αποξενωµένοι από την ανθρώπινη κοινότητα, από τη γλώσσα της που εσείς δε θα κατανοείτε, από τα συναισθήµατά της που εσείς δε θα αισθάνεστε, από τη µεγαλοψυχία της που θα σας ταπεινώσει, από το µεγαλείο της που θα σας συντρίψει! Να ποιο θα είναι το κίνητρο που θα επιβληθεί από την επανάσταση διαµέσου του κοµµουνισµού στην ανθρώπινη δραστηριότητα στη µελλοντική κοινωνία.
Όµως επιτέλους ο εχθρός κάµπτεται! Οι αντίπαλοί µας αποδέχονται ότι στο τέλος θα πρέπει να φτάσουµε στον κοµµουνισµό, αλλά σιγά-σιγά (είναι η αρρώστιά τους). Και γιατί; Θα σας το πούνε οι ίδιοι: Πρώτα από όλα, επειδή δεν έχουµε πειστεί ότι, τουλάχιστον αρχικά, δε θα παρουσιαστεί µια έλλειψη προϊόντων και δεύτερον επειδή µε τον κεραυνοβόλο κοµµουνισµό σας θα δώσετε στον καθένα το δικαίωµα να παίρνει κατά βούληση όταν ακόµα δε θα έχει εξαφανιστεί το ατοµικό συµφέρον, όταν δε θα έχουν διαπαιδαγωγηθεί όλοι στην εργασία, ένα µειονέκτηµα που δεν µπορούµε να ξεπεράσουµε παρά µόνο διατηρώντας ακόµα τα κίνητρα για εργασία και αποκοµίζοντας έτσι το µεγαλύτερο ή µικρότερο κέρδος.
Αρχίζοντας από τη δεύτερη αντίρρηση, θ’ απαντήσουµε ότι δε θα δηµιουργήσει η διαπαιδαγώγηση το νέο συµφέρον, αλλά το νέο συµφέρον θα δηµιουργήσει τη νέα διαπαιδαγώγηση. ∆ε χρειάστηκε καµιά ηθική, καµιά εκπαίδευση για να περάσει ο άνθρωπος από την ανθρωποφαγία στη δουλεία, καµιά ηθική ανάπτυξη και διαπαιδαγώγηση για να τον κάνει να µεταβεί από τη δουλεία στη δουλοπαροικία και οµοίως από τη δουλοπαροικία στη µισθωτή εργασία. Η επανάσταση µετασχηµάτισε τα συµφέροντα και, αναγνωρίζοντας ότι η συντήρηση ενός ανθρώπου ήταν χρησιµότερη από το να τον τρώνε, γεννήθηκε η δουλεία κατά τον ίδιο τρόπο που, αφού αναγνωρίστηκε η εργασία του δούλου ως λιγότερο επικερδής από την εργασία του υποδουλωµένου αγρότη, γεννήθηκε η δουλοπαροικία και, αργότερα, για τον ίδιο λόγο η µισθωτή εργασία. Συνεπώς δεν απαιτείται µια εκπαιδευτική διαδικασία αλλά η επανάσταση, που είναι η µόνη η οποία µπορεί να αλλάξει τα σηµερινά συµφέροντα της πάλης µεταξύ των ανθρώπων σε συµφέροντα κοινού αγώνα όλων των ανθρώπων, για τη µεγαλύτερη κατάκτηση και τη µεγαλύτερη εκµετάλλευση των φυσικών δυνάµεων προς όφελος της ανθρώπινης κοινότητας• η µοναδική που µπορεί να µετατρέψει την παρούσα αστική κοινωνικότητα σε ανθρώπινη κοινωνικότητα. Ο κοµµουνισµός, µετατρέποντας το ατοµικό συµφέρον σε δηµόσιο και αντίστροφα, θα είναι ο µόνος εφικτός, αληθινός και αποτελεσµατικός παιδαγωγός του λαού. Ο ερµαφρόδιτος ατοµικισµός που προαναγγέλλουν οι κολεκτιβιστές όχι µόνο δε µας οδηγεί στον κοµµουνισµό αλλά θα αποτελούσε και την αληθινή αφετηρία της αντεπανάστασης για να επιστρέψουµε στον ωραίο και καλό ατοµικισµό. Στα πλαίσια του συστήµατος της ατοµικής απόδοσης των προϊόντων και όταν θα έχει αρχίσει να υπάρχει πλεόνασµα στην παραγωγή, είναι ανόητο να πιστεύουµε ότι θα παραιτηθεί κανείς αυθόρµητα, προς όφελος της κοινωνικού συνόλου, από το πλεόνασµα όσων του αναλογούν, πλεόνασµα που δεν του χρειάζεται για την κάλυψη των αναγκών του και ότι από αυτή τη συσσώρευση της παραγωγής θα προκύψει τελικά ο κοµµουνισµός. Όχι, κανείς δε θα παραιτηθεί από το παραµικρό κοµµάτι όσων του αναλογούν, όσο µικρό κι αν είναι αυτό, όσο θα ισχύει η ατοµική απόδοση των προϊόντων της εργασίας, όσο θα υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται όλο και πιο πλούσιος. Αντίθετα, οι πλουσιότεροι µοιραία θα τείνουν να επιθυµούν περισσότερα πλούτη και θα επιτυγχάνουν το σκοπό τους όχι µόνο µε τα σπουδαία χαρίσµατα της ευφυίας και της επιδεξιότητας που σε αυτούς θα αναπτυχθούν µε φυσικό τρόπο λόγω της πάλης που θα διεξάγεται ακόµα µεταξύ των ανθρώπων, αλλά επίσης, και κυρίως, µε το δόλο, την απάτη και όλες τις άλλες τέχνες του κακού, οι οποίες µπορούν να χρησιµοποιηθούν από ανθρώπους που από αντιδραστικές συγκυρίες οδηγούνται µοιραία στην αντεπανάσταση. Και η ανθρωπότητα θα δει ακόµα µια φορά ανθρώπους που, στην αξιέπαινη προσπάθειά τους να προασπίσουν τις κατακτήσεις της επανάστασης, θα διαπράξουν το λάθος να ανακόψουν την πορεία της και θα καταλήξουν να προδώσουν εκείνη ακριβώς την επανάσταση που είχαν την πρόθεση να υπηρετήσουν.
Τέλος, αν µετά από όσα ειπώθηκαν για την αύξηση της παραγωγής στη µελλοντική κοινωνία υπάρχουν ακόµα κάποιοι που έχουν αµφιβολίες, τουλάχιστον για το πρώτο διάστηµα, εµείς θα πούµε ότι, ακόµα και αν είµαστε αναγκασµένοι να µοιράζουµε τα αγαθά µε δελτίο, θα πρέπει πάντα να το κάνουµε σύµφωνα µε τις ανάγκες των ανθρώπων κι όχι σύµφωνα µε την αξία τους. Μια καταστροφή που µπορεί να πλήξει το κοινωνικό σύνολο δεν πρέπει να αποτελέσει πρόφαση για αδικίες το βάρος της πρέπει να το επωµισθούν όλοι κατά τρόπο ανάλογο κι όχι δυσανάλογο µε τις δυνάµεις του καθένα• τίποτα λιγότερο ή τίποτα περισσότερο από ό,τι συµβαίνει στις εργατικές οικογένειες. Ο πατέρας φέρνει στο σπίτι πέντε λίρες την ηµέρα, ο µεγαλύτερος γιος δύο ή τρεις και το παιδί µόνο µία. Η µητέρα κρατάει το σπίτι και ετοιµάζει το φαγητό. Στο τραπέζι ο καθένας παίρνει ό,τι θέλει κατά βούληση και εκείνοι που τρώνε περισσότερο είναι ακριβώς εκείνοι που φέρνουν τα λιγότερα. Όµως έρχονται σκληρότερες µέρες, όπου η δουλειά σπανίζει και το γεύµα γίνεται, συνεπώς, πιο φτωχό. ∆εν είναι πια δυνατό να λαµβάνουν υπόψη την όρεξη και την προτίµηση του καθένα και οδηγούνται στη µοιρασιά. Όµως προσέξτε, αυτή η µοιρασιά δε γίνεται σύµφωνα µε την αξία του καθένα: το παιδί που φέρνει τα λιγότερα από όλους, παίρνει το µεγαλύτερο κοµµάτι και η γιαγιά που δε φέρνει τίποτα έχει το καλύτερο κοµµάτι. Στην οικογένεια, άρα, η κοινή δυστυχία υποµένεται από τον καθένα ανάλογα µε τις αντοχές του και δεν επιτρέπει να επιβαρύνει αυτή περισσότερο εκείνους ακριβώς που δικαιούνται να αισθανθούν λιγότερο το βάρος της επειδή είναι οι πιο αδύναµοι. Θα µπορούσε να’ ταν διαφορετικά στη µεγάλη ανθρώπινη οικογένεια του µέλλοντος;
Συµπερασµατικά, εµείς µπορούµε και πρέπει να είµαστε κοµµουνιστές επειδή δε θα υπάρχει έλλειψη προϊόντων επειδή στα πλαίσια του κοµµουνισµού θα κάµουµε πράξη την αληθινή ισότητα, επειδή ο λαός, που δεν κατανοεί το σόφισµα των κολεκτιβιστών, κατανοεί τέλεια τον κομµουνισµό επειδή τέλος, εµείς είµαστε αναρχικοί και η αναρχία και ο κοµµουνισµός είναι οι δύο απαραίτητοι όροι της επανάστασης.
* * *
Ο Κάρλο Πιζακάνε θα συνοψίσει επάξια το επαναστατικό µας ιδανικό:
«Ποια θα ήταν η ιδανική µορφή µιας τέλειας κοινωνίας; Εκείνη όπου ο καθένας θα απολάµβανε πλήρως τα δικαιώµατά του όπου θα µπορούσε να επιτύχει τη µέγιστη δυνατή ανάπτυξη των φυσικών και ηθικών ικανοτήτων του και να τις απολαµβάνει χωρίς να είναι αναγκασµένος είτε να ταπεινωθεί ενώπιον των οµοίων του είτε να τους συντρίψει. Εκείνη η κοινωνία, τέλος πάντων, στην οποία η ελευθερία δε θα διαταράσσει την ισότητα, εκείνη όπου το συναίσθηµα του κάθε ανθρώπου θα συµβαδίζει µε τη λογική του και όπου δε θα είναι αναγκασµένος να ενεργεί ενάντια στις εντολές του ενός ή να καταπνίγει τις παρορµήσεις του άλλου. Σε αυτήν την περίπτωση ο άνθρωπος θα διατράνωνε τη ζωή σε όλη της την πληρότητα και για αυτό το λόγο θα µπορούσε να πει ότι είναι τέλειος. Ελευθερία και ισότητα είναι τα θεµέλια πάνω στα οποία πρέπει να βασίζεται η ανθρώπινη ευτυχία» (∆οκίµιο για την Επανάσταση).
1 Ο Κάρλο Πιζακάνε (1818-1857), ∆ούκας του San Giovanni, αποκαλούµενος και ∆ον Κιχώτης της Αναγέννησης ήταν ένας από τους ήρωες-µάρτυρες του αντιµοναρχικού (ρεπουµπλικανικού) Κινήµατος στην Ιταλία στα µέσα του 19ου αιώνα. Η µετά θάνατον δηµοσίευση των δοκιµίων του αποκάλυψε την επιρροή που είχαν ασκήσει στη σκέψη του ο Προυντόν και ο Φουριέ. Προσπάθησε να συνδυάσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα µε την αγροτική Κοινωνική επανάσταση. ∆ε συµµεριζόταν µόνο τις κολεκτιβιστικές αντιλήψεις του Προυντόν αλλά και την ίδια µε κείνο καχυποψία απέναντι στο συγκεντρωτικό κράτος. Η θεωρία του ότι οι ιδέες προκύπτουν απ’ την πράξη και ότι η επανάσταση δεν είναι θέµα εκπαίδευσης διαµόρφωσαν αυτό που αργότερα έγινε γνωστό µέσα στο ιταλικό αναρχικό κίνηµα ως «προπαγάνδα µε τη δράση». Σύµφωνα µε ιστορικούς του αναρχισµού όπως ο Max Nettlau και George Woodcock στις πρώτες αναρχικές οµάδες που δηµιούργησε ο Μπακούνιν στην Ιταλία τη δεκαετία του 1860 συµµετείχαν κάµποσοι παλιοί σύντροφοι του ρεπουµπλικάνου Πιζακάνε.
2 Ελιζέ Ρεκλύ —∆ιάλεξη που δόθηκε στη Γενεύη στις 5 Φεβρουαρίου 1880 δηµοσιευµένη στο πρώτο τεύχος του δεύτερου τόµου της ∆ιεθνούς Σοσιαλιστικής Επιθεώρησης.